Tháng 5 vừa qua, giá cước giao ngay (spot rate) vận tải hàng không ghi nhận đợt giảm đầu tiên trong vòng một năm. Theo Xeneta, mức giá trung bình toàn cầu đạt 2,44 USD một kg, giảm 4% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, sản lượng vận chuyển hàng không tăng 6% so với năm trước, cho thấy dấu hiệu lệch pha giữa cung cầu trên thị trường.

Tuyến Trung Quốc - Mỹ cũng không tránh khỏi xu hướng này. Tuy nhiên, đến ngày 1/6, giá đã bật tăng trở lại lên 4,31 USD một kg, tăng 14% so với mức đáy trong tuần kết thúc ngày 11/5, chủ yếu nhờ hoạt động gom hàng trước thời điểm kết thúc thời hạn miễn thuế 90 ngày.

Hàng hóa được chất lên máy bay ở Frankfurt trên đường đến Hong Kong. Ảnh: DB Schenker

Áp lực từ sự bất định

Ông Niall van de Wouw, Giám đốc vận tải hàng không của Xeneta, nhận định thị trường đang chịu áp lực giảm giá do tâm lý e ngại từ phía các hãng vận tải và khách hàng, trong bối cảnh chưa rõ ràng về diễn biến thương mại toàn cầu. "Khi thương mại ổn định trở lại và nhu cầu an toàn khi vận chuyển bằng đường hàng không giảm đi, giá cước có thể tiếp tục hạ thêm", ông nói.

Mặc dù Mỹ công bố gia hạn thuế 90 ngày trong tháng 5, thông tin này được xem là đến quá muộn để đảo chiều xu hướng mềm hóa giá cước. Ông van de Wouw nhấn mạnh: "Giá trị tác động của thuế quan lớn hơn nhiều so với chi phí vận chuyển bằng đường hàng không thay vì đường biển. Đây là một trong những lý do rõ ràng nhất khiến doanh nghiệp chọn vận tải hàng không, nếu như điều đó giúp họ tránh được thuế".

Tuy nhiên, môi trường hiện tại vẫn tiềm ẩn nhiều bất định. Các hãng bay được dự đoán sẽ đẩy nhanh tiến trình đàm phán giá cước, thậm chí có thể linh hoạt hơn trong thỏa thuận nhằm đảm bảo khối lượng vận chuyển ổn định.

Biến động từ chính sách thuế

Việc Mỹ chấm dứt chính sách miễn trừ thuế "de minimis" từ ngày 2/5 cũng khiến thị trường bị xáo trộn, làm giảm lượng hàng giá trị thấp từ Trung Quốc và Hong Kong vào Mỹ. Điều này dẫn đến tình trạng dư thừa công suất vận tải hàng không, buộc một số hãng phải điều chỉnh lịch bay và tái cơ cấu mạng lưới.

Xeneta cho biết, một số nhà sản xuất đã bắt đầu chuyển hướng khỏi Trung Quốc, tìm đến các quốc gia có mức thuế thấp hơn khi xuất khẩu vào Mỹ. Tuyến bay không thay đổi nhiều, nhưng điểm xuất phát dần dịch chuyển để thích ứng với nguồn cung mới.

Để giảm áp lực, Mỹ đã hạ thuế suất cho hàng thương mại điện tử giá trị thấp từ Trung Quốc và Hong Kong xuống mức 54%, hoặc cố định 100 USD một gói hàng giúp phần nào bình ổn thị trường.

Dự báo những cơn sóng mới

Giới chuyên gia dự đoán sẽ có một đợt tăng sản lượng ngắn hạn khi các doanh nghiệp gấp rút vận chuyển hàng trước thời điểm chấm dứt miễn thuế, cụ thể vào ngày 9/7 với phần lớn quốc gia và 13/8 với Trung Quốc.

Xu hướng "gom hàng sớm" (frontloading) để né thuế cũng được ghi nhận ở mảng vận tải đường biển, với cảng Los Angeles báo cáo sản lượng tăng đột biến trong tháng 3.

Theo Xeneta, diễn biến của thị trường container có thể phản ánh tương lai gần của vận tải hàng không, bởi chu kỳ đặt hàng và vận chuyển dài hơn. "Hiện tại, một số tuyến đường có thể ghi nhận nhu cầu hàng không cao, nhưng nếu đạt được thỏa thuận thương mại, chúng tôi không kỳ vọng điều đó sẽ thúc đẩy thương mại; ngược lại, có thể làm giảm nhu cầu vận tải hàng không", ông Wouw nhận định.

Thế Đan (theo Supply Chain Dive)