Ngày 30/5, Ngân hàng Nhà nước công bố kết quả thanh tra với 6 đơn vị kinh doanh vàng lớn trên thị trường gồm: Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC), Tập đoàn Vàng bạc đá quý DOJI, Công ty Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ), Bảo Tín Minh Châu, Ngân hàng Tiên Phong (TPBank) và Ngân hàng Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank).
Sáu doanh nghiệp về cơ bản được Ngân hàng Nhà nước đánh giá chấp hành các quy định về hoạt động kinh doanh vàng, báo cáo số liệu, có nhiều chuyển biến tích cực hơn về khâu chống rửa tiền...
Tuy nhiên, các đơn vị này vẫn còn những vi phạm dẫn đến cơ quan quản lý xử phạt hành chính từ 400 triệu đồng đến vài tỷ đồng với 5 doanh nghiệp gồm SJC, TPBank, Bảo Tín Minh Châu, Eximbank và PNJ.
Các vi phạm chủ yếu của những doanh nghiệp này là về quy định phòng chống rửa tiền như thiếu nhận diện khách hàng, báo cáo giao dịch lớn; vi phạm về chứng từ, kế toán và thuế; hoặc có dấu hiệu đưa thông tin nhầm lẫn về sản phẩm nhằm thu hút khách hàng, cạnh tranh không lành mạnh.
Cụ thể tại Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC), Ngân hàng Nhà nước nói, vẫn chưa có cơ sở xác định mức tăng giá giai đoạn từ 2/10/2023 đến 15/4/2024 là bất hợp lý, song đề cập về việc giá vàng bị phụ thuộc vào quyết định của một cá nhân.
Cụ thể, giá mua, giá bán vàng tại đây do Tổng giám đốc Công ty SJC - thời điểm đó là bà Lê Thúy Hằng - quyết định và chỉ đạo trực tiếp. Doanh nghiệp có vốn nhà nước này không có quy định, quy trình nội bộ về các chỉ tiêu, căn cứ cụ thể trong cơ chế xác định giá mua, giá bán vàng, cũng như không phân tách trách nhiệm của các bộ phận có liên quan trong quá trình tham mưu xác định giá.
Quyết định giá mua và bán chỉ do Tổng giám đốc quyết định, theo Ngân hàng Nhà nước, dẫn đến rủi ro trong việc xác định giá vàng trên thị trường do SJC là đơn vị chiếm thị phần lớn.
Với Công ty Vàng bạc đá quý DOJI, cơ quan thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước cho biết có một số cá nhân bán vàng nguyên liệu cho doanh nghiệp với khối lượng lớn bất thường so với nghề nghiệp, nhân thân. Trong đó, có trường hợp một doanh nghiệp khác thông qua cá nhân để bán vàng nguyên liệu cho DOJI. Điều này theo Ngân hàng Nhà nước, có thể nhằm mục đích không xuất hóa đơn, không kê khai nộp thuế thu nhập doanh nghiệp với vàng bán, che dấu nguồn gốc vàng nguyên liệu,... gây bất ổn đến thị trường trong nước như thời gian vừa qua.
Ngoài ra, DOJI cũng có một số vi phạm về kinh doanh thương mại điện tử trên ứng dụng và website Egold (gồm huy động bằng vàng và giữ hộ vàng miếng) khi chưa được cấp thẩm quyền cho phép.
Trường hợp của Ngân hàng Xuất nhập khẩu (Eximbank), Ngân hàng Nhà nước chỉ ra tình trạng nhân viên nhà băng này tạo điều kiện cho các giao dịch "khống" vàng miếng.
Theo đó, nhân viên Eximbank rút ngắn thao tác trong việc kiểm đếm và giao, nhận vàng, rút ngắn thao tác kiểm đếm, thu - chi tiền đồng với khách hàng, chênh lệch tiền đồng từ các giao dịch mua bán vàng trong cùng ngày khách hàng nộp/rút tiền mặt từ tài khoản thanh toán của khách hàng. Việc này tạo điều kiện cho khách mua, bán với cùng số lượng vào cùng một thời điểm mà nhân viên Eximbank không cần giao nhận vàng và tiền (chỉ ký chứng từ nhận vàng và tiền), chỉ thực hiện giao dịch tiền của phần chênh lệch giá vàng nhằm mục đích sinh lời.
Hoạt động này cũng làm tăng doanh số mua bán vàng miếng của Eximbank (3 khách hàng chiếm 15% doanh số mua bán vàng miếng của ngân hàng trong một thời điểm), không phản ánh đúng bản chất doanh số mua, bán của Eximbank.
Tại Ngân hàng Tiên Phong (TPBank), đơn vị này nhận giữ hộ vàng miếng SJC của khách nhưng không niêm phong, không ghi số series.
Ngân hàng Nhà nước cũng đặt ra vấn đề có một số cá nhân mua, bán vàng miếng với TPBank liên tục nhiều lần trong ngày, trong tháng với mục đích kinh doanh, doanh số một năm lên tới hàng nghìn tỷ đồng.
Về vấn đề này, Ngân hàng Nhà nước thừa nhận vẫn có những cách hiểu chưa nhất quán trong các quy định hiện hành. Nghị định 24 không quy định cấp giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng cho cá nhân. Tuy nhiên, cá nhân được mua, bán vàng miếng tại các tổ chức được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép. Hoạt động cá nhân mua, bán vàng miếng với tổ chức được cấp phép nhằm mục đích tìm kiếm lợi nhuận là quyền của cá nhân được pháp luật cho phép, phù hợp với quy định giải thích từ ngữ "kinh doanh" tại Luật Doanh nghiệp.
Với Bảo Tín Minh Châu, doanh nghiệp này được xác định vi phạm quy định về thương mại điện tử, sử dụng công nghệ số để kinh doanh vàng. Cụ thể, doanh nghiệp không công bố trên website về thông tin vận chuyển và giao nhận, quy trình tiếp nhận, trách nhiệm xử lý khiếu nại của khách hàng và cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến hợp đồng được giao kết trên website thương mại điện tử. Doanh nghiệp cũng không có chính sách đảm bảo an toàn, an ninh cho việc thu thập và sử dụng thông tin cá nhân của người dùng trên website...
Cuối cùng là Công ty Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ) được Ngân hàng Nhà nước nêu một số vi phạm tương tự các doanh nghiệp khác như, về chế độ báo cáo hoạt động mua bán vàng miếng, có dấu hiệu đưa thông tin gây nhầm lẫn về sản phẩm nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác, liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Doanh nghiệp cũng vi phạm quy định về thuế, phòng chống rửa tiền, chế độ kế toán và sử dụng hóa đơn, chứng từ.
Bốn đơn vị gồm SJC, Bảo Tín Minh Châu, SJC và TPBank đã bị Ngân hàng Nhà nước chuyển thông tin vi phạm chế độ hóa đơn, chứng từ kế toán, thuế có dấu hiệu vi phạm hình sự sang Bộ Công an để xác minh, điều tra.
Còn DOJI, Ngân hàng Nhà nước gửi văn bản sang Cục cảnh sát điều tra về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu của Bộ Công an xác minh, điều tra. Bộ Công an cũng đã phản hồi và giao cơ quan thuế chủ trì kiểm tra, xử lý.
Quỳnh Trang
