Ciprian Manolescu, sinh năm 1978, người Romania. Ông tham dự Olympic Toán quốc tế (IMO) giai đoạn 1995-1997. Kể từ khi kỳ thi được tổ chức (1959) đến nay, Ciprian Manolescu là người duy nhất giành ba huy chương vàng với điểm tuyệt đối - 42/42.
Ông tốt nghiệp cử nhân (2001) và tiến sĩ (2004) tại Đại học Harvard, Mỹ. Sau đó, ông làm nghiên cứu viên tại Viện Toán học Clay, nghiên cứu sinh tại Princeton, Viện Nghiên cứu cao cấp (IAS), trước khi giảng dạy ở Đại học Columbia, UCLA. Từ năm 2019, ông là giáo sư Đại học Stanford.
Lĩnh vực nghiên cứu của Ciprian Manolescu là lý thuyết gauge, hình học symplectic và tôpô (một nhánh của Toán học nghiên cứu về hình dạng và không gian).
Ông trả lời phỏng vấn VnExpress nhân dịp đến Việt Nam tham gia hội thảo về hình học và tôpô; và trường hè dành cho học viên cao học, vào đầu tháng 6.
 |
Nhà Toán học Ciprian Manolescu trả lời phỏng vấn VnExpress, hôm 12/6. Ảnh: Thanh Hằng |
- Ông ấn tượng gì về cộng đồng Toán học ở Việt Nam?
- Nhiều nhà Toán học xuất thân từ Việt Nam, có người rất nổi tiếng, ví dụ Giáo sư Ngô Bảo Châu, người giành huy chương Fields. Tôi cũng biết một số người trong lĩnh vực tôpô của tôi, như Lê Tự Quốc Thắng (huy chương vàng IMO 1982, giáo sư Viện Công nghệ Georgia, Mỹ).
Trước đây, nhiều người tới Mỹ, Pháp để học tập như tôi, rồi ở lại lập nghiệp. Nhưng giờ, một số người đang quay trở lại Việt Nam, hoặc quay lại một phần, bằng cách tham gia, tổ chức các sự kiện chuyên môn.
Chẳng hạn, Thắng đang làm việc ở Mỹ, nhưng vẫn về Việt Nam tổ chức trường hè, kết nối nhiều hơn giữa Toán học Việt Nam và quốc tế. Tôi thấy mọi thứ đang tiến triển tốt và thật tuyệt khi có những sự kiện thế này, nơi các nhà Toán học từ nhiều quốc gia cùng gặp gỡ, trao đổi chuyên môn.
- Trong bối cảnh hiện nay, AI ảnh hưởng gì đến Toán học, theo ông?
- AI dường như đang có ảnh hưởng. Năm ngoái, Google có một chương trình đạt trình độ tương đương huy chương bạc IMO, và tôi nghĩ họ đang tiếp tục cải thiện.
Hiện tại, AI chủ yếu giúp ở cấp trung học phổ thông, hoặc ở đại học thì sinh viên có thể dùng để giải bài tập - nên chúng tôi phải cẩn trọng khi giao bài.
Nhưng ở cấp độ nghiên cứu thì chưa rõ ràng. Tôi chỉ dùng khi gặp một vấn đề hơi ngoài chuyên môn và không biết rõ tài liệu. Tôi hỏi AI và nó gợi ý vài ý tưởng, nhưng nó vẫn chưa thể giải quyết các vấn đề nghiên cứu chuyên sâu.
- Ông nghĩ gì về xu hướng dùng AI trong Toán học thời gian tới?
Tôi nghĩ xu hướng này sẽ tiếp tục. Hiện nay có nhiều sự thổi phồng rằng AI có thể sẽ giải quyết toàn bộ Toán học chỉ trong một năm. Tôi không nghĩ điều đó sẽ xảy ra.
Các nhà Toán học sẽ vẫn phải làm phần lớn công việc, nhưng AI có thể giúp đỡ trong các phần việc thường lệ. Trong mỗi dự án nghiên cứu, chúng ta phải thực hiện nhiều phép tính hay chứng minh lặp đi lặp lại - những việc có thể làm được nhưng vẫn mất thời gian. Hy vọng AI sẽ hỗ trợ phần này.
Tuy nhiên, để đưa ra các ý tưởng lớn và xác định vấn đề cần giải quyết, thì ít nhất trong một thời gian nữa, các nhà Toán học vẫn sẽ là người đảm nhận chính.
- Xin trở lại với kết quả của ông ở IMO. Nó có ý nghĩa như thế nào, khi ông là người duy nhất đến nay ba lần đạt điểm tuyệt đối?
- Tham gia đội tuyển IMO giúp tôi kết nối với các giáo sư Toán học ở Bucharest (thủ đô Romania). Họ cho tôi sách để học Toán nâng cao. Nhờ vậy, tôi biết đến tôpô - lĩnh vực hiện tại tôi theo đuổi. Còn những tấm huy chương giúp tôi được nhận vào Đại học Harvard, từ đó phát triển sự nghiệp.
Hành trình tại IMO rất tuyệt vời. Tôi thấy may mắn khi được tham gia cuộc thi, gặp gỡ bạn bè từ nhiều quốc gia. Nhờ kinh nghiệm ở IMO, hiện tôi phụ trách, hướng dẫn nhóm chuyên chuẩn bị cho các kỳ thi Toán học ở Đại học Stanford.
- Trước đó, ông đến với Toán học thế nào?
- Tôi học rất nhiều qua việc đọc sách. Tôi bắt đầu học Toán bằng cách giải các câu đố trên báo, tới lớp 4-5 thì bắt đầu đọc cuốn sách về Toán học giải trí của Martin Gardner. Sau đó, tôi ngày càng hứng thú hơn.
Biết tôi thích môn này, thầy cô hay cho tôi mượn sách, hoặc tôi sẽ tìm mua trong cách hiệu sách ở Romania. Với những tài liệu không mua được, tôi mượn sách đi photo.
Dù vậy, những thứ chúng tôi có hồi đó cũng không đầy đủ. Đôi khi tôi phải tới thư viện quốc gia ở Bucharest để tìm sách, hoặc sang thành phố khác.
- Quan điểm của ông về việc đào tạo các tài năng Toán học ở phổ thông?
- Tôi nghĩ điều này rất hữu ích, không chỉ cho sự nghiệp học thuật, mà còn cho công việc. Dù vậy, điều quan trọng là phải nói với học sinh rằng họ còn cần nỗ lực rất nhiều sau các kỳ thi.
Ngoài ra, học sinh nên được tạo điều kiện tham gia các trường hè, trại hè, nơi các em được tiếp cận với Toán học nâng cao, như chương trình bậc đại học.
Tôi không rõ ở Việt Nam thế nào, nhưng trên thế giới có nhiều mô hình như vậy. Như ở Đại học Stanford - nơi tôi đang làm việc, học sinh phổ thông có thể tới học 1-2 tháng, thông qua trại hè.
- Theo ông, điều gì quan trọng nhất khi học Toán?
- Học Toán cần sự tò mò, khát khao khám phá các chân lý Toán học. Nếu bạn chỉ muốn học giỏi Toán để nổi tiếng hay lý do nào đó tương tự, thì điều đó là không đủ.
Bạn phải thực sự tò mò về những điều chưa ai biết đến, tìm hiểu các vấn đề chưa được giải quyết, xem vấn đề nào khiến bạn hứng thú, rồi phát triển nghiên cứu theo hướng đó.
Ngoài ra cần không nản chí khi thất bại. Có những vấn đề, nghiên cứu rất khó, mất nhiều năm để hoàn thành. Vì vậy, người học Toán cần có thái độ tích cực, kiên nhẫn và chăm chỉ.
- Ông có lời khuyên nào dành cho những bạn trẻ muốn theo đuổi Toán học?
- Internet giúp học sinh ngày nay có nhiều tài nguyên học trực tuyến hơn trước. Việc tìm kiếm thông tin dễ dàng, vấn đề chỉ là làm thế nào chọn được tài nguyên tốt nhất.
Vì vậy, hãy học càng nhiều càng tốt, không ngừng mở rộng kiến thức cho tới khi bạn đạt trình độ nghiên cứu, quan tâm tới chủ đề mà các nhà Toán học đang theo đuổi. Sau đó, hãy bắt đầu làm nghiên cứu. Nhưng cũng đừng quên tận hưởng việc học Toán.
Thanh Hằng - Doãn Hùng
