Trả lời VnExpress ngày 22/7, đại diện Cảng vụ đường thủy và Đăng kiểm phương tiện thủy nội địa tỉnh Quảng Ninh (CVĐT) cho biết tàu du lịch hoạt động trên vịnh được giám sát hành trình bằng công nghệ GPS đầu tư từ năm 2010 với một số tính năng như cho biết vị trí, vận tốc, thời gian hoạt động, thời hạn lưu trú, tuyến hành trình, điểm tham quan, điểm lưu trú, số lượng khách, số lượng thuyền viên, nhân viên phục vụ.

Hệ thống này cũng hỗ trợ giám sát phương tiện tại các điểm tránh trú bão, điểm lưu trú ngủ đêm, phục vụ công tác kiểm soát, điều hành hoạt động tàu du lịch trên vịnh Hạ Long của Cảng vụ.

Quy trình quản lý vận hành hệ thống gồm giám sát thường xuyên; giám sát xử lý vi phạm theo số lượng tàu du lịch trên vịnh Hạ Long. Ngoài ra, Cảng vụ thành lập Tổ GPS gồm 6 người làm việc, chia thành 3 ca, hoạt động cả ngày.

Cơ quan chức năng lật tàu Vịnh Xanh để tìm kiếm nạn nhân, đêm 19/7. Ảnh: Xuân Hoa

Theo dự thảo quy hoạch giai đoạn đến năm 2025, Quảng Ninh duy trì trên vịnh Hạ Long không quá 520 tàu du lịch, chưa kể các du thuyền khám phá cao cấp. Việc bổ sung tàu mới được kiểm soát theo sức tải du lịch và hạ tầng bến cảng.

Một số chủ tàu cho biết điều kiện sóng trên vịnh đôi khi không tốt, có thể xảy ra hiện tượng mất sóng tạm thời, gây khó khăn cho các đơn vị quản lý khi theo dõi. Đại diện CVĐT cũng chia sẻ hệ thống giám sát GPS được đầu tư từ năm 2010, chưa cập nhật các công nghệ mới nên nhiều công đoạn phải thực hiện thủ công. Vùng vịnh Hạ Long nhiều núi đá nên tình trạng tàu mất tín hiệu GPS do mất sóng còn nhiều, tốn nhiều thời gian xác minh nên hiệu quả chưa cao.

Theo Quyết định số 50/2022/QĐ-UBND ngày 30/12/2022 của UBND tỉnh, không có quy định cụ thể về thời gian bao lâu sau khi tàu mất tín hiệu thì được coi là mất tích hoặc sự cố.

Đại diện CVĐT cho biết theo quy định, thuyền viên phải thường xuyên kiểm tra tình trạng kỹ thuật các hệ thống, đặc biệt hệ thống phòng cháy, chống đắm, thông tin liên lạc và đảm bảo thiết bị giám sát hành trình hoạt động thường xuyên, ổn định chất lượng. Khi mất tín hiệu giám sát hành trình, thuyền trưởng phải chủ động thông tin cho Cảng vụ vị trí của tàu để giám sát.

Khi phát hiện tàu mất tín hiệu GPS, nhân viên giám sát sẽ phối hợp với Cảng vụ để xác minh bằng cách gọi điện cho thuyền trưởng hoặc chủ tàu để kiểm tra tình trạng tàu, nguyên nhân mất tín hiệu và yêu cầu báo cáo thường xuyên hoặc liên hệ các tàu lân cận để xác minh gián tiếp vị trí và tình trạng tàu. Nếu không liên lạc được, đơn vị sẽ điều xuồng đến vị trí mất tín hiệu để kiểm tra trực tiếp.

Trả lời báo chí chiều 20/7, ông Bùi Hồng Minh, Phó giám đốc Sở Xây dựng Quảng Ninh, khẳng định theo quy định của địa phương, tàu du lịch trên vịnh Hạ Long phải có quy chuẩn an toàn cao hơn quy chuẩn quốc gia, thực tế 100% tàu đã đạt. Vịnh Xanh 58 có hệ số an toàn ổn định 2,3 (quy chuẩn là 1).

Tàu thiết kế cao hơn quy chuẩn, nhưng khi gặp sự cố, ngắt kết nối GPS thì lại không thể phát tín hiệu cấp cứu tự động. TS Phạm Hà, CEO Lux Group, đơn vị sở hữu chuỗi du thuyền sang trọng ở Nha Trang, Lan Hạ, cho biết khi tín hiệu GPS bị mất, thuyền trưởng sẽ có hai cách khác để phát cảnh báo về cơ quan quản lý là phát tín hiệu qua bộ đàm hoặc ấn nút AIS cạnh chỗ lái. Nếu gặp sự cố bất ngờ, thuyền trưởng hay thuyền viên không kịp phản ứng thì chưa có cơ chế cảnh báo tự động. Đây là lỗ hổng trong thiết kế tàu du lịch.

Cần phải cải thiện gì?

Đại diện Lux Group Phạm Hà cho rằng "đã đến lúc không chỉ nói về an toàn như một khẩu hiệu", mà phải hành động bằng công nghệ, luật lệ, quy chuẩn. Việt Nam có hơn 3.200 km bờ biển, hàng nghìn hòn đảo và vịnh đẹp, là điểm đến hấp dẫn cho du lịch biển nhưng cũng là nơi thiên tai thường xuyên rình rập như bão, giông lốc. Do đó, việc dự báo thời tiết sớm và chính xác rất quan trọng.

"Dự báo không chỉ đúng, mà phải đúng lúc và đúng chỗ", ông Hà nói.

Tàu Vịnh Xanh được kéo vào bờ và lật lại vào rạng sáng 20/7. Ảnh: Quân chủng Hải quân

Khi tàu đã rời bến, thời tiết thay đổi đột ngột, không kịp trở tay, những bản tin định kỳ 6 tiếng một lần là không đủ. Việt Nam cần một hệ thống dự báo biển theo thời gian thực, sử dụng công nghệ radar ven bờ, phao đo sóng, dữ liệu vệ tinh, trí tuệ nhân tạo (AI) để mô phỏng và cảnh báo theo vùng cụ thể. Thông tin phải được chuẩn hóa quốc tế, dễ hiểu, truyền tải đa nền tảng - từ ứng dụng di động, đài VHF, đến màn hình trên tàu.

Ông Hà đề xuất cần quy định ngưỡng gió, sóng riêng theo loại tàu, khi vượt ngưỡng, tàu phải dừng hoạt động. Đồng thời, cơ quan chức năng nên triển khai hệ thống xếp hạng an toàn cho tàu du lịch, công khai hồ sơ kỹ thuật, nhật ký bảo trì, lịch đào tạo thủy thủ đoàn.

Để thực hiện được những điều trên, ông Hà cho rằng cần có cuộc cách mạng về quản lý du lịch biển với nền tảng số hóa toàn diện như trình lệnh - cấp lệnh điện tử; quản lý khách theo mã QR để định danh, kiểm soát số lượng, quốc tịch, thời gian thực lên/xuống tàu. Các tàu cần được theo dõi tọa độ GPS trực tuyến, tích hợp với hệ thống radar, bản đồ số và camera giám sát vịnh. Dữ liệu các tàu ra khơi liên thông được giữa Cảng vụ, biên phòng, doanh nghiệp, trung tâm khí tượng và trung tâm điều phối cứu nạn.

Từ tháng 4/2025, sau khi sáp nhập, Sở Xây Dựng tỉnh Quảng Ninh đang nghiên cứu xây dựng phần mềm mới phục vụ công tác quản lý, điều tiết hoạt động vận tải đường thủy nội địa trên địa bàn.

Một số ưu điểm của phần mới là nâng cấp tính năng tự động cảnh báo, gửi yêu cầu đến thuyền trưởng, chia sẻ dữ liệu cảnh báo đến các lực lượng chức năng; nâng cấp thiết bị GPS; đề xuất bổ sung các trạm tiếp sóng Internet trên vịnh. Ngoài ra, Sở Xây dựng đang liên hệ một số chuyên gia để hỗ trợ xây dựng hệ thống cảnh báo giông lốc đột xuất trên vịnh Hạ Long, Bái Tử Long và Cô Tô để phục vụ hoạt động du lịch và vận tải đường thủy nội địa trên địa bàn tỉnh.

Ông Nguyễn Ngọc Bích, Tổng giám đốc công ty chuyên về du lịch cộng đồng Rustic Hospitality Group, cho rằng tai nạn không chỉ xảy ra ở hành trình hiểm trở mà có thể diễn ra ngay cả khi ngắm vịnh Hạ Long, chèo thuyền thúng ở Hội An hay lặn biển ở Phú Quốc. Du khách cần nghiêm túc tiếp nhận và thực hành các hướng dẫn trước chuyến đi, không nên xem nhẹ hay bỏ qua.

Theo ông, các đơn vị tổ chức tour phải cung cấp đầy đủ thông tin về rủi ro, huấn luyện kỹ năng sinh tồn cơ bản trước chuyến đi 15 phút như cách mặc, kiểm tra áo phao có hoạt động không; cách thoát hiểm, phát tín hiệu cầu cứu nếu gặp sự cố mà không có sóng điện thoại hay làm thế nào để nhịn đói trong 6-12 tiếng đợi cứu hộ đến mà không bị kiệt sức. Công ty tour cũng cần cung cấp cho khách danh sách liên lạc khẩn cấp. Không ai mong gặp sự cố, nhưng chỉ có sự chuẩn bị mới giúp khách cứu mình và người thân.

"Sự chuẩn bị sẽ quyết định ai có thể trở về khi xảy ra sự cố", ông nói.

Tú Nguyễn - Phương Anh