Xoài tổ đang trồng trên vườn của ông Nguyễn Văn Mương, 57 tuổi, thuộc xã Mỹ Xương, huyện Cao Lãnh. Ông Mương kể, cây xoài tổ hiện nay là đời thứ hai của cây xoài đầu tiên do bà nội trồng cách đây hơn 100 năm. Cây xoài mẹ phủ bóng cả góc sân, đến mùa trái trĩu cành. Xoài chín, mang biếu láng giềng, người nào ăn cũng tấm tắc khen ngon.

"Năm 1972, địch càn qua, xoài mẹ trúng bom, chết dần", ông Mương kể. Sau khi cây mẹ không còn, gia đình ông chăm sóc nhiều hơn cho cây con của nó, trồng khoảng năm 1950.

Ông Nguyễn Văn Mương bên cạnh cây "xoài tổ" trong vườn nhà. Ảnh: Ngọc Tài

Theo ông Mương, xoài tổ là những cây hiếm hoi còn sống sau trận lụt lịch sử năm 2.000. Năm đó, nước lụt tràn vào vườn, cao hơn một m, ngâm hai tháng mới rút. "Xoài không sợ ngập sâu nhưng ngâm lâu cộng thêm nước ô nhiễm, vỏ cây bị hư, rồi chết dần. Riêng xoài tổ, nhờ cây lớn và sức sống mạnh nên trụ được", ông Mương chia sẻ.

Hiện "xoài tổ" cao hàng chục m, gốc cây một người ôm không giáp, phủ bóng rộng hơn 1.000 m2. Hơn chục năm trước, cây cho gần một tấn trái mỗi vụ. Đặc biệt trái của cây xoài tổ to, ngọt thanh và đậm đà hơn những cây khác trong vườn.

Những năm gần đây, chủ vườn đặc biệt thương cây "xoài tổ", để nó ra hoa tự nhiên, không kích thích vì sợ cây mất sức. "Vụ rồi cây được 600 kg, chồng tôi cưng cây "xoài tổ" lắm, nói cây cho được nhiêu trái thì cho", bà Lê Thị Kim Duyên - vợ ông Mương kể. Trung bình xoài cho trái hai mùa một năm, với tần suất một năm sai trái và một năm ít hơn.

Giống xoài chất lượng, nhiều người đến hạt về trồng, hiện giống xoài Cát Chu chiếm đa số ở Mỹ Xương và Cao Lãnh. Nghề trồng xoài cũng mang đến cuộc sống sung túc cho người dân trong vùng. "Lúc trước bán một thúng xoài là sắm được một chỉ vàng. Thấy ham lắm, nên cả vùng Mỹ Xương, nhà nhà cũng trồng xoài", ông Mương.

Trồng xoài trúng mùa, nhà vườn, thương lái đều lãi to. Ông Mương nhớ khoảng năm 1996, cả chục nông dân rủ nhau đi ráp xe máy hiệu Dream, giá tương đương 1.000 giạ lúa (20kg một giạ). Chủ cửa hàng không đủ hàng giao, hẹn vài hôm lên lấy. Sợ bị lừa, bà chủ cửa hàng xe phải gọi xuống lãnh đạo xã Mỹ Xương nhờ xác minh. "Chủ tịch xã khi đó cười khà khà nói, dân trồng xoài xứ tui đó", ông Mương cười tươi kể.

Hiện cây "xoài tổ" trở thành điểm tham quan, check-in của nhiều du khách. Đến vườn, du khách được thưởng thức xoài, các món ăn từ xoài và nghe kể về gốc tích của cây "xoài tổ".

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đồng Tháp Lê Chí Thiện, cho biết với thổ nhưỡng phù sa màu mỡ, khí hậu ôn hòa và bàn tay cần mẫn của người nông dân, trái xoài Cao Lãnh không chỉ thơm ngon, ngọt dịu mà còn mang đậm hương vị đặc trưng mà không nơi nào có được.

Từ năm 2012, Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chính thức cấp Chỉ dẫn địa lý "Cao Lãnh" cho sản phẩm xoài đặc sản của tỉnh. Không dừng lại ở đó, Đồng Tháp đã xây dựng và ra mắt bộ nhận diện thương hiệu "Xoài Cao Lãnh", gồm logo, slogan và mẫu bao bì, giúp nâng cao giá trị sản phẩm và dễ dàng chinh phục người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Theo ông Thiện, gia đình ông Mương là một trong số hàng nghìn hộ trồng xoài ở Cao Lãnh luôn tự hào về xoài quê mình, lan tỏa giá trị, giới thiệu sản phẩm cho người thân, bạn bè, du khách gần xa để trái xoài Cao Lãnh không chỉ là đặc sản, mà là thương hiệu đại diện cho sự đổi mới, sáng tạo và bền vững của nông nghiệp tỉnh nhà.

Về phía tỉnh, với quyết tâm và khát vọng, Đồng Tháp đã đưa trái xoài đặc sản quê hương vươn xa hơn, khẳng định vị thế trên bản đồ nông sản thế giới. Đây không chỉ là câu chuyện của trái xoài, mà là hành trình kiến tạo thương hiệu địa phương - bằng tình yêu quê hương, bằng sự đổi mới tư duy và bằng lòng tin vào một nền nông nghiệp hiện đại, hội nhập, giàu bản sắc.

Hiện Đồng Tháp có 14.754 ha xoài trong đó xoài cát chu chiếm 36%, sản lượng gần 150.000 tấn, giá trị sản xuất ước đạt 2.400 tỷ đồng.

Ngọc Tài