Ngày 31/7, sự cố sau nghi lễ trưởng thành của người Xhosa tại tỉnh Eastern Cape một lần nữa khiến dư luận rúng động. 39 thiếu niên đã thiệt mạng, hàng chục em khác bị thương tật vĩnh viễn. Con số này đã giảm so với 93 ca tử vong năm ngoái, nhưng trong vòng 5 năm qua, 361 em đã mất mạng vì nghi thức này.

Hoại tử mô, nhiễm trùng máu và mất nước là những nguyên nhân tử vong chủ yếu. Một số em bỏ cuộc giữa chừng bị đánh đập, dìm nước; nhiều em bị buộc không uống nước sau khi cắt để tránh tiểu tiện, dẫn tới mất nước nghiêm trọng.

Từ năm 2020, sau mỗi kỳ nghi lễ kéo dài ba tháng, diễn ra hai lần mỗi năm, hàng nghìn thiếu niên phải nhập viện. Dù thoát chết, nhiều em vẫn chịu đau đớn và mang di chứng suốt đời.

Thanh thiếu nhiên bộ tộc Xhosa bị đưa vào những "trường nhập hội" trong ba tháng để học nghi lễ trưởng thành và cắt bao quy đầu. Ảnh: WVI

Bộ tộc Xhosa là một trong những cộng đồng dân tộc lớn nhất Nam Phi, có khoảng 10 triệu người, tập trung chủ yếu ở tỉnh Eastern Cape.

Trong xã hội Xhosa, nghi lễ Ulwaluko (cắt bao quy đầu truyền thống) được coi là bước chuyển quan trọng từ tuổi thiếu niên sang tuổi trưởng thành, không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo - văn hóa, còn quyết định vị thế xã hội của nam giới.

Người không trải qua Ulwaluko sẽ bị coi "chưa thành đàn ông" và bị gạt ra khỏi nhiều hoạt động cộng đồng, từ hội họp đến ra quyết định đến hôn nhân. Các nghi lễ luôn diễn ra bí mật trong những "trường nhập hội", vốn là những túp lều dựng tách biệt khỏi làng, chỉ có các trưởng lão và thanh niên tham gia.

Trước tỷ lệ tử vong cao, chính quyền địa phương năm nay đã đặt mục tiêu 'không có người chết" nhưng chưa đạt hiệu quả. Các chuyên gia y tế cho rằng việc những "thầy cắt" không qua đào tạo dùng lại dụng cụ mà không khử trùng khiến nguy cơ nhiễm trùng lớn.

Nam Phi đã ban hành Luật Cắt bao quy đầu truyền thống từ năm 2001, yêu cầu đào tạo, cấp phép thợ hành nghề, nhưng thực thi yếu kém.

Ông Sipho Mahlangu, Phó Chủ tịch Hội đồng Lãnh đạo Truyền thống Quốc gia Nam Phi, cho biết 80% ca tử vong và thương tật nghiêm trọng xuất phát từ các trường nhập hội bất hợp pháp. Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2029 giảm một nửa số cơ sở loại này, từ 429 hiện nay xuống còn khoảng 200.

Ông Sipho cũng cho biết dù trên lý thuyết các bé trai có quyền lựa chọn, song ai từ chối nghi lễ sẽ bị gọi là Inkwenkwe - một lời sỉ nhục nặng nề. Các trưởng lão Xhosa thậm chí cho rằng cái chết là hy sinh tất yếu và cáo buộc chính quyền không tôn trọng văn hóa.

Thanh thiếu niên ở Nam Phi chuẩn bị cho nghi lễ cắt bao quy đầu. Ảnh: WVI

Các tổ chức nhân đạo ở Nam Phi thường xuyên lên án nghi lễ gia nhập bộ tộc này, cho rằng hành vi áp đặt, không có sự đồng ý của cá nhân, vi phạm quyền trẻ em, đặc biệt khi thiếu gây mê và giám sát y tế. Nhưng "phép vua vẫn thua lệ làng".

Scotty Dawka, 19 tuổi, dù biết rõ rủi ro vẫn tham gia vì muốn được công nhận là đàn ông. "Tôi rất sợ, nhưng hầu hết bạn bè đều trải qua. Trải nghiệm cực kỳ đau đớn, tôi đã bệnh nặng nhưng may mắn sống sót", cậu kể.

Nhiều người Xhosa thừa nhận điều kiện vệ sinh tồi tệ, nhưng cho rằng thực hiện theo quy trình y tế tốn khoảng 500 rand (hơn 700.000 đồng), vượt khả năng kinh tế nên họ buộc phải trông cậy vào "thầy cắt" địa phương.

Các thầy cắt sử dụng dụng cụ không được khử trùng và dùng chung nhiều người. Ảnh: Wvi

Cựu Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela từng viết về ý nghĩa tâm linh của chính lễ cắt bao quy đầu trải qua thời thiếu niên. Tuy nhiên, ai từng tham gia đều bị ràng buộc bởi lời thề giữ bí mật; tiết lộ chi tiết có thể khiến họ bị xem là phản bội, bị đánh đập hoặc giết chết.

Bảo Nhiên (Theo Mirror)