Nữ kiến trúc sư 37 tuổi từng có thói quen đi chợ nhanh gọn bởi vừa bận việc, vừa chăm con nhỏ. Tuần một lần, cô vào siêu thị dạo một vòng gần chục phút là đủ thực phẩm cho cả nhà. "Mua ở siêu thị tiện lợi là nhiều món đã được nêm sẵn, về chỉ cần cho vào nồi", Thùy Nhung nói.
Nhưng nửa tháng nay, những lần đi chợ của chị lâu gấp 3-4 lần. Tại quầy thịt, cô săm soi kỹ từng thương hiệu, kiểm tra ngày đóng gói, hạn sử dụng. Mở điện thoại, Nhung đọc thêm về khái niệm "3F" (mô hình khép kín từ trang trại đến bàn ăn) và "thịt mát" (thịt được trữ 0-4 độ C ngay sau khi giết mổ theo tiêu chuẩn quốc tế). Đây là những chuyện trước đây cô chưa từng để tâm.
Tâm trí Nhung vẫn bị ám ảnh bởi những hình ảnh thịt lợn bệnh đang lan truyền trên mạng. Mỗi tháng, cô đều đặn chi 2-3 triệu đồng mua thịt của hãng này. Nay, cái tên ấy bị gạch khỏi danh sách.
"Giờ tôi chỉ dám mua từng bữa thử các hãng mới", Nhung nói trong khi đang quét QR code truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Ba khay thịt chị chọn thuộc một hãng "heo ăn chay", đắt hơn trước nhưng "có vẻ yên tâm".
 |
Chị Thùy Nhung, ở Bắc Từ Liêm đi siêu thị mua thực phẩm, hôm 10/6. Ảnh: Phan Dương |
Trịnh Thảo, 33 tuổi, ở Bình Dương được bạn bè đặt biệt danh là "Xúc xích" vì nghiện món ăn này. Nhưng mấy tuần qua, cô quay lưng với món khoái khẩu sau khi thấy hình ảnh lợn bệnh, da loang đỏ, được cho là nguyên liệu sản xuất của thương hiệu cô tin dùng. "Tôi ước gì nôn hết mọi cây xúc xích từng ăn", Thảo nói.
Ngay hôm đó, cô thẳng tay vứt bỏ ba gói xúc xích còn nguyên trong tủ lạnh. Gian bếp chỉ còn lại nước mắm, thịt, cá, trứng gà quê gửi lên. Gạo cũng chuyển sang loại nhà trồng vì sợ hàng tẩy trắng. Muốn ăn xúc xích, cô tìm người quen làm thủ công. Khi thiếu đồ, cô quay về với chợ truyền thống, nơi có thể nhìn tận mắt, sờ tận tay.
"Thịt siêu thị bọc gọn gàng, nhìn sang đấy nhưng che hết khuyết điểm rồi, biết đâu mà lần?", Thảo nói. Ở chợ, cô đi sớm, chọn những quầy thịt "mỡ trắng, dày; thịt hồng hào, dẻo dính".
Những lo lắng, thay đổi hành vi mua sắm như chị Nhung, chị Thảo phản ánh phần nào bức tranh tâm lý đang bao trùm nhiều gia đình Việt, sau loạt vụ việc thực phẩm giả, bẩn, kém chất lượng bị phanh phui gần đây.
Trên mạng xã hội, các hội nhóm của người nội trợ diễn ra hàng loạt cuộc thảo luận với câu hỏi "Có nên tẩy chay thực phẩm đóng gói?", "Thịt siêu thị còn tin được không?".
Nhiều người tuyên bố quay trở lại chợ truyền thống.
Chị Nguyễn Thị Huyên, tiểu thương bán thịt lợn ở chợ Cổ Nhuế (quận Bắc Từ Liêm), cho biết một tuần nay lượng tiêu thụ tăng nhẹ và ghi nhận nhiều khách mới. "Nhiều người hỏi rất kỹ về nguồn gốc thịt", chị Huyên nói. "Có khách ở một khu đô thị cách đây 3 km nói lâu lắm rồi mới đi chợ".
Trong khi đó, một nhân viên tại siêu thị Co.op Food xác nhận số lượng thịt lợn bán ra giảm nhẹ trong tuần qua. Khoảng 5 ngày nay, họ tạm ngưng bày bán sản phẩm của hãng này, chờ kết luận chính thức. Siêu thị bổ sung một thương hiệu thịt cao cấp hơn nhằm đa dạng lựa chọn cho khách hàng.
Không chỉ thay đổi nơi mua sắm, người tiêu dùng cũng chủ động tìm hiểu sâu về thực phẩm, thậm chí chuyển hướng sang các nguồn tin cậy hơn.
Chuyên gia dinh dưỡng Phan Thái Tân - tốt nghiệp Đại học Y Dược TP HCM và Học viện Dinh dưỡng tích hợp IIN (Mỹ) - cho biết vài ngày gần đây, anh nhận được hàng chục tin nhắn hỏi về cách nhận diện thực phẩm sạch, thương hiệu đáng tin cậy và sản phẩm thay thế.
"Tâm lý chung của họ là hoang mang. Ngay trong gia đình và bạn bè tôi, nhiều người cũng bảo sẽ hạn chế ăn thịt một thời gian cho đến khi có kết luận từ cơ quan chức năng", bác sĩ Tân nói.
Tuy nhiên, theo chuyên gia tâm lý hoang mang hiện nay phản ánh tâm lý dễ hiểu của người tiêu dùng, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ phản ứng thái quá nếu thiếu kiến thức hoặc thông tin minh bạch.
 |
Người dân lựa chọn thịt tại siêu thị Metro, Phạm Văn Đồng, Hà Nội hôm 10/6. Ảnh: Phan Dương |
Phó giáo sư Nguyễn Trọng Hưng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cho biết nhiều người tiêu dùng đang không hiểu rõ khái niệm thực phẩm bẩn, thực phẩm kém chất lượng hay mức độ nguy hại thực sự ra sao.
"Không phải thứ gì trông lấm lem cũng là bẩn, hay sáng bóng cũng là sạch. Quan trọng là đánh giá đúng rủi ro bằng kiến thức", ông Hưng nói.
Theo chuyên gia, việc quá lo sợ đến mức tẩy chay thực phẩm trong siêu thị hoặc không dám ăn uống là biểu hiện của nỗi lo thiếu cơ sở. Ngoài ra, sự thiếu minh bạch trong thông tin sản phẩm - như thành phần, nguồn gốc xuất xứ - từ phía nhà sản xuất cũng khiến người tiêu dùng thêm hoang mang.
Ông khuyên người dân nên tỉnh táo, bình tĩnh, không đánh đồng một vài trường hợp cá biệt là đại diện cho toàn bộ thị trường.
Ngoài việc nâng cao kiến thức về an toàn thực phẩm, chuyên gia dinh dưỡng Phan Thái Tân nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng nguồn thực phẩm đáng tin cho gia đình.
Cụ thể, nếu phải xếp một tháp an toàn thực phẩm, ông cho rằng tầng cao nhất là rau tự trồng, lợn, gà tự nuôi, hoặc của người thân quen kiểm chứng được nguồn gốc trồng trọt, chăn nuôi. Kế tiếp là các hệ thống thực phẩm hữu cơ uy tín, siêu thị lớn có kiểm soát chặt chẽ, cuối cùng mới là chợ truyền thống.
Một lưu ý quan trọng khi mua thịt là nhiệt độ bảo quản. Thịt cần được giữ dưới 5 độ C trong vòng hai giờ sau khi giết mổ, hoặc được nấu ngay trên 60 độ C để đảm bảo vệ sinh ATTP. Tuy nhiên, thịt ngoài chợ thường bị bán từ sáng đến trưa, thậm chí tới chiều dưới nhiệt độ môi trường nắng nóng, có thể dẫn đến ôi thiu, bốc mùi và nguy cơ nhiễm khuẩn cao. Nếu tin dùng thịt ngoài chợ, người dân nên mua đầu buổi sáng sớm và nấu ngay hoặc trữ lạnh càng sớm càng tốt.
"Nói vậy không có nghĩa mua siêu thị an toàn hơn. Tôi đã chứng kiến một số siêu thị và cửa hàng tiện lợi cũng đang không duy trì được điều kiện bảo quản đúng chuẩn", chuyên gia dinh dưỡng này nói.
Về phần mình, Thùy Nhung chưa bao giờ thấy chuyện đi chợ khó đến vậy. Chị đang thử trải nghiệm các thương hiệu rau hữu cơ và thịt an toàn hơn. Ông xã chị cũng đang tính nhờ ông bà ở quê gửi thịt, gà ra để ít nhất còn biết rõ nguồn gốc. Những món quen như thịt xiên, nem chua, xúc xích hay đồ tẩm ướp sẵn giờ đã bị loại khỏi danh sách.
"Giờ đi chợ tôi rụt rè lắm", bà mẹ của hai con ba và năm tuổi nói.
Dương Nga
