Sáng đầu tháng 6, bà Nguyễn Thị Ưng (53 tuổi), thôn Đàn Trung, xã Tam Dân, huyện Phú Ninh, đội nón, mang ủng, đi bộ khoảng 200 mét ra khu ruộng pha cát rộng 10 sào (mỗi sào 500 m2) để làm giá đỗ.

Trên thửa ruộng sau vụ gặt, bà dùng cuốc làm đất, nhổ gốc rạ, dọn cỏ. Đất được cuốc lên, cào nhỏ, san bằng, đắp thành từng luống rộng 1 m, dài khoảng 8 m để gieo đậu xanh.

Làm đất xong, bà Ưng lấy 15 kg hạt đậu xanh đã ngâm nước ấm hơn 5 giờ, rải dày trên luống. "Muốn giá mọc đều, màu trắng, không thể rải thưa", bà nói.

Hạt đậu sau khi phủ kín được lấp đất thành luống cao khoảng 15 cm, tưới nước và phủ lưới. Trung bình mỗi kg đậu xanh cho thu từ 7 đến 8 kg giá đỗ. Mùa nắng, giá được ủ trong đất ba ngày đêm; mùa đông phải hơn bốn ngày mới thu hoạch.

Trời nắng, mỗi ngày bà Ưng tưới nước một lần. Sau ba ngày đêm, hạt đậu lấp trong đất phát triển thành giá đỗ có thể thu hoạch. Gặp mưa, đất đủ ẩm thì không cần tưới.

Để giá phát triển tốt, mỗi khi thu hoạch xong, bà chuyển sang khu vực khác vì nếu không luân canh, cây giá dễ chết hoặc còi cọc. Sau ba tháng, bà mới quay lại điểm cũ. 10 sào đất được hai vợ chồng luân phiên canh tác quanh năm.

2h mỗi ngày, bà Ưng cùng chồng Võ Xạo, 55 tuổi thức dậy ra ruộng. Họ mang đèn pin đội trên đầu để chiếu sáng thu hoạch giá đỗ.

Trước khi nhổ, vợ chồng bà Ưng dùng cuốc gạt lớp đất để lộ ra giá đỗ mọc dày đặc. Phía dưới, rễ ăn sâu nên họ dùng chiếc môi inox xúc từng cụm, rũ sạch đất cát. Giá đỗ dài 10 cm được loại bỏ bớt rễ và hai hạt mầm phía trên.

"Vợ chồng tôi làm giá đỗ hơn 20 năm. Nghề này đòi hỏi thức dậy sớm, chịu mưa nắng, sương, nhưng đổi lại là sản phẩm sạch, phát triển trong môi trường tự nhiên, không có hóa chất", bà Ưng chia sẻ.

Ông Võ Xạo nhổ từng cụm giá đỗ trong đêm, ánh đèn chiếu sáng giúp ông rũ sạch đất cát, cỏ cây.

Giá đỗ sản xuất theo phương pháp truyền thống vùi trong đất có thân dài, nhiều rễ, hai lá mầm hở ra và thơm mùi đậu xanh. Bà Ưng cho biết giá ngâm hóa chất có thân mập, trắng tinh, không rễ, giòn và hai hạt mầm gắn chặt, chứa nhiều nước và khi ăn không có mùi đậu.

Giá đỗ của gia đình bà Ưng được một số khu nghỉ dưỡng và khách sạn đặt mua nhờ vào phương pháp sản xuất truyền thống, chất lượng và sạch. Tuy nhiên, vì hai vợ chồng đã lớn tuổi, mỗi ngày chỉ sản xuất hơn 100 kg để cung cấp cho các đầu mối quen thuộc ở chợ trong nhiều năm, họ không nhận thêm đơn hàng.

4h sáng, hơn 120 kg giá đỗ được nhổ lên, bà Ưng mang ra suối gần ruộng để rửa sạch, sau đó cho vào túi đựng. Theo bà, nghề làm giá đỗ đòi hỏi phải làm đều đặn, ngay cả khi ốm đau vì khách hàng quen. Vợ đau ốm, một mình chồng làm, và ngược lại. Nhiều lần ông bà cũng gặp rủi ro: khi trời mưa, ruộng ngập nước làm giá đỗ hư hỏng, còn trời nắng nóng thì năng suất giảm.

Giá đỗ được chở bằng xe máy ra chợ, bán lẻ với giá 12.000 đồng/kg, trong khi giá đỗ ngâm chỉ 9.000 đồng/kg. Mỗi ngày, vợ chồng bà Ưng thu nhập hơn 400.000 đồng. Tại thôn Đàn Trung, ngoài vợ chồng bà, còn có hai hộ dân khác sản xuất giá đỗ theo phương pháp truyền thống này.

Đắc Thành