Chủ trì họp về dự thảo nghị định quản lý công viên, cây xanh, mặt nước chiều 23/6, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo cần đổi mới tư duy quy hoạch và quản lý cây xanh đô thị, không thể tiếp tục cách làm cũ "có đường là trồng cây". Nhất là với nhiều tuyến phố, vỉa hè không đủ điều kiện, vẫn bị áp tiêu chí trồng đủ mật độ cây xanh, dẫn đến đối phó. "Trồng cây phải tuân thủ quy chuẩn cụ thể về hạ tầng, tầm nhìn giao thông và lựa chọn chủng loại phù hợp để tránh gãy đổ nguy hiểm", ông Hà nói.

Dẫn kinh nghiệm nhiều nước đã quy hoạch "rừng trong đô thị", với tỷ lệ cây xanh hợp lý, thay cho trồng dàn trải, thiếu hiệu quả, tiềm ẩn rủi ro, ông Hà nhấn mạnh nguyên tắc "cụm hóa", bố trí cây xanh tập trung thay vì rải rác.

Cây xanh phải đồng bộ với hạ tầng, giao thông, kiến trúc. Trong khu đô thị, khu dân cư cần xác định rõ nơi trồng cây, loại cây phù hợp cảnh quan, khí hậu; quy định chặt hạ, thay thế, xử lý cây xanh nguy hiểm và trách nhiệm quản lý của các cấp chính quyền.

Với khu dân cư mới, tái định cư, cây xanh, vườn hoa, công viên phải được quy định rõ trong quy hoạch chi tiết và thiết kế hạ tầng, tránh bị giảm trừ để tăng mật độ xây dựng. Ngoài ra, Phó thủ tướng lưu ý cần bổ sung quy định bảo tồn hệ sinh thái cây bản địa, giữ lại cây cũ có giá trị và quy định riêng về các "khu rừng trong đô thị" - một loại tài nguyên cảnh quan cần bảo vệ.

Phó thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu chiều 23/6. Ảnh: Minh Khôi

Quy hoạch quỹ đất không gian xanh trong các đô thị phải đảm bảo tỷ lệ tối thiểu theo quy chuẩn và không được giảm. Những thành phố lớn phải dành quỹ đất dự trữ phát triển công viên, hành lang sinh thái, tuyến cây xanh dọc sông hồ và tích hợp xanh hóa vào chương trình phát triển nhà ở, giao thông, hạ tầng kỹ thuật.

Bộ Xây dựng được giao hướng dẫn địa phương rà soát quy hoạch phân khu, chi tiết để bổ sung không gian xanh chưa đạt chuẩn, nhất là ở nơi đô thị hóa nhanh, mật đô dân cư cao. Quỹ đất cây xanh cần được theo dõi biến động bằng bản đồ với công cụ số, cập nhật định kỳ và công khai.

Đây không phải lần đầu Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đề cập đến ý tưởng xây dựng mô hình rừng trong đô thị. Tháng 6/2023, khi chủ trì họp thẩm định nhiệm vụ điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, ông từng đề nghị nghiên cứu mô hình nhà xây nén, đô thị nén, nhưng trong nhà có vườn cây, trong thành phố có rừng ở trung tâm thành phố.

Tại cuộc họp hôm nay, Phó thủ tướng cho rằng tại nhiều thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM, hệ thống ao hồ, kênh, rạch từng đảm nhiệm chức năng điều tiết nước và khí hậu, nhưng hiện đã bị san lấp hoặc sử dụng không đúng quy hoạch. Nhiều khu vực mặt nước giao cho doanh nghiệp khai thác nhưng thiếu quy chế quản lý chặt chẽ, gây xung đột lợi ích giữa Nhà nước và tư nhân, ảnh hưởng đến quyền tiếp cận không gian công cộng của người dân.

Vì vậy, ông Hà yêu cầu xác định mặt nước đô thị là tài sản công do Nhà nước quản lý. Mặt nước tự nhiên (sông, hồ, kênh, rạch) và mặt nước nhân tạo (hồ điều hòa, hồ cảnh quan trong khu đô thị) cần phân biệt rõ để có cơ chế quản lý phù hợp. Hoạt động khai thác, sử dụng mặt nước như làm nhà hàng nổi, bến thuyền, khu dịch vụ... đều phải được quy định bằng tiêu chuẩn, cấp phép rõ ràng.

"Quy hoạch đô thị phải gắn với bảo vệ và phục hồi không gian mặt nước, không để tình trạng mặt nước bị co lại", Phó thủ tướng chỉ đạo.