Chiều 19/6, tại phiên chất vấn Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (Ủy ban Văn hóa và Xã hội) nêu thực trạng dạy thêm, học thêm tràn lan đang gây áp lực cho học sinh, ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường học đường và đi ngược với tinh thần đổi mới giáo dục.

Bộ đã ban hành Thông tư 29/2024 siết chặt dạy thêm, song bà nhìn nhận chưa phải giải pháp hoàn hảo, đặc biệt trong môi trường học đường áp lực về thành tích, kỳ vọng xã hội lớn. "Đây là nguyên nhân cốt lõi của dạy thêm, học thêm. Bộ trưởng có giải pháp căn cơ gì giải quyết tình trạng này?", bà đặt câu hỏi.

Đại biểu Nguyễn Văn Huy (Thái Bình) cũng cho rằng nếu thực sự làm tốt công tác quản lý chuyên môn, bảo đảm chất lượng giờ học chính khóa trên lớp thì sẽ cơ bản khắc phục tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan. "Cần rà soát, đánh giá lại chương trình giáo dục, phải chăng lượng kiến thức quá nặng, cùng với đó là cách thức kiểm tra, đánh giá, thi cử", ông nói, đề nghị Bộ trưởng nêu quan điểm và giải pháp.

Đồng tình với các ý kiến trên, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phân tích dưới góc độ chuyên môn, dạy thêm, học thêm là một khâu trong hệ thống trang bị kiến thức kiểu cũ. Sách giáo khoa là đóng gói để chuyển giao, thầy cô là người truyền thụ kiến thức, thi cử là kiểm tra kiến thức. Đi cùng với đó là luyện thi, bài mẫu, văn mẫu, toán mẫu, toán đố và học thuộc.

"Nếu cứ tiếp tục dạy học theo kiểu cũ, nhất là trong thời đại kiến thức nhân loại bùng nổ, việc theo đuổi trang bị kiến thức như vậy sẽ khiến giáo dục không đổi mới và đứng trước sự thất bại", Bộ trưởng Sơn cảnh báo.

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn trả lời chất vấn trước Quốc hội, chiều 19/6. Ảnh: Giang Huy

Theo Bộ trưởng, việc dạy thêm, học thêm sẽ níu kéo, làm cho việc trang bị kiến thức theo lối cũ được bảo lưu và cản trở sự đổi mới. Khi ra Thông tư 29/2024, Bộ không chỉ giải quyết vấn đề xã hội mà hướng tới công cuộc đổi mới. Việc này làm cho trường học thay đổi, mở đường cho hệ thống mới của giáo dục theo hướng phát triển năng lực của trẻ em.

Để phát triển năng lực trẻ em, vai trò của người thầy là dẫn dắt, chỉ hướng, hỗ trợ. "Đây là nhiệm vụ ngay trong chương trình chính khóa và phải làm hết trách nhiệm của mình", ông nói.

Với phương pháp giáo dục mới, Bộ trưởng cho rằng cách tiếp cận phải là giải quyết vấn đề thực tế mà trẻ em phải đối mặt. Đó chính là năng lực tự học, tự mở rộng kiến thức để ứng phó thời đại bùng nổ về tri thức. "Nhóm lớp học thêm có thể củng cố kiến thức, nhưng ít đem lại giá trị cho sự phát triển của con người. Nếu nhìn chuyện dạy thêm, học thêm dưới góc độ hệ lụy sâu xa, sẽ thấy cần phải quyết liệt với công việc này như thế nào", ông nói.

Bên cạnh đó, dạy thêm còn khiến cho giáo viên giữ lề lối cũ, khiến họ không có thời gian củng cố kiến thức mới. Trong khi đó, chương trình giáo dục mới cần giáo viên chấm bài, nhận xét, đánh giá học sinh, chuẩn bị và cập nhật phương pháp mới.

"Nếu cứ mải miết dạy thêm thì sẽ ra sao?", ông đặt câu hỏi và tự trả lời giải pháp cần rất tổng thể. Giáo viên phải hoàn thành hết trách nhiệm công vụ ngay trong giờ chính với phương pháp và yêu cầu mới. Đây là yêu cầu của đổi mới giáo dục.

"Học nhẹ, chơi nhiều" không thể thành con người vĩ đại

Trước câu hỏi của đại biểu việc chương trình và thi cử có quá tải hay không, Bộ trưởng cho rằng chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã là thay đổi rất lớn, trong đó giảm tải khá nhiều so với trước đây. Quá tải hay không phải so sánh với chương trình các nước khác. Ở các nhóm môn như Toán, Khoa học tự nhiên, so với các nước Đông Nam Á, chương trình Việt Nam không nặng hơn mà thậm chí nhẹ hơn một vài quốc gia.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đánh giá và tổng kết cho giai đoạn mới xem xét chương trình quá tải hay không. Nội dung chương trình vẫn cần điều chỉnh, cương quyết bỏ nội dung học ít tính thực tiễn, ứng dụng. Việc này giúp tránh trường hợp "học vô sở dụng, dụng vô sở học".

Vai trò của ngành giáo dục là chuẩn bị nhân lực cho thời đại. Trong bối cảnh nhân lực đòi hỏi cao, trí tuệ nhân tạo đột phá, người học chỉ muốn "học nhẹ chơi nhiều mà trở thành con người vĩ đại thì rất khó khăn".

Về thi cử, Bộ trưởng cho biết đang thiết kế một số điều chỉnh theo hướng các kỳ thi đánh giá năng lực phù hợp, giảm các bài có tính đánh đố, toán mẹo. "Đây là những dạng bài khiến học sinh vật vã trong các lò luyện thi. Giờ đây việc ra đề là để đánh giá khả năng tư duy của học sinh", ông nói.

Bộ trưởng cũng cho rằng quá trình này phải điều chỉnh từng bước, cho phù hợp với việc học của học sinh. "Giáo dục cần quá trình, không thể một sớm một chiều, thay đổi quá bất ngờ", ông nói.

Sơn Hà