Dù bản sắc bóng đá bị chao đảo, bóng đá Italy vẫn tạo ra bốn đội vào chung kết Champions League trong một thập kỷ qua. Giuseppe Marotta (sinh năm 1957 tại Varese, Lombardia, Italy) chính là kiến trúc sư đứng sau cả bốn thành công này: Juventus vào các năm 2015 và 2017 với vai trò Giám đốc thể thao, và Inter Milan vào các năm 2023 và 2025 – đầu tiên là với vai trò Giám đốc thể thao và sau đó là Chủ tịch, vị trí ông được bổ nhiệm bởi chủ sở hữu mới của CLB là công ty đầu tư mạo hiểm Mỹ Oak Tree.

Marotta không chỉ xây dựng những đội bóng cạnh tranh. Ông còn làm điều đó trong khi cứu Inter khỏi bờ vực phá sản kỹ thuật. Không ai trong lịch sử bóng đá giữ kỷ lục về việc chiêu mộ cầu thủ miễn phí như ông. Ông không có "big data" (dữ liệu lớn) gì cả, mà thực ra là ông cũng chẳng cần đến nó.

Marotta là người có ảnh hưởng lớn bậc nhất đến thành công của Inter trong những năm qua.

- Ở châu Âu, bất cứ giám đốc kỹ thuật nào cũng xem ông là huyền thoại của trí tuệ bóng đá. Làm thế nào để ông đạt đến cảnh giới của một "nhà thông thái"?

- Các tổ chức thể thao ngày nay đã trở thành những cấu trúc phức tạp. "Nhà thông thái" ngày nay là người kết hợp được năng lực bóng đá với năng lực quản trị. Cần phải là một doanh nhân am hiểu về quản lý tài chính. Nếu thiếu sự cộng hưởng của hai yếu tố này, rất khó để thành công.

- Chính vì thế, việc hiểu biết về bóng đá là yếu tố quyết định để chọn đúng cầu thủ, nếu không sẽ có nguy cơ ném tiền ra cửa sổ. Ông xem xét điều gì khi chiêu mộ một cầu thủ?

- Hơn bao giờ hết, ngày nay cần phân biệt giữa một cầu thủ tài năng và một cầu thủ có tâm hồn của nhà vô địch. Ngoài kỹ thuật, thể chất, tinh thần chiến đấu và năng lực thể thao, giá trị con người cũng phải được tính đến. Tính cách quan trọng không kém kỹ thuật. Trong đời, tôi đã thấy rất nhiều tài năng, nhưng ít nhà vô địch. Không có phẩm chất con người, không thể có sự chuyển hóa (thành nhà vô địch).

- Theo ông, "phẩm chất con người" là gì?

- Bóng đá không phải là điền kinh hay quần vợt. Đó là môn thể thao đồng đội. Phẩm chất con người là điều cần thiết để tạo nên một tập thể. Về cơ bản, đó là ý thức mạnh mẽ về sự gắn kết và ý niệm sâu sắc về văn hóa làm việc. Trong thế giới bóng đá, ai không nỗ lực bền bỉ và đều đặn sẽ thụt lùi. Nếu không cực kỳ kỷ luật, kể cả trong đời sống cá nhân, bạn chỉ có thể là một nhà vô địch tiềm năng.

- Ông đã đưa Inter đến hai trận chung kết bằng cách chiêu mộ những cầu thủ miễn phí nhưng then chốt như trường hợp của Hakan Calhanoglu, người từng không thể có được hợp đồng ở những CLB khác vì bị nghi ngờ năng lực, nhưng lại chơi thứ bóng đá hay nhất trong sự nghiệp khi đến với CLB của ông. Làm thế nào tạo ra sự lột xác đó?

- Trong thể thao, mối quan hệ giữa chi tiêu và thành công không phải lúc nào cũng tỷ lệ thuận. Bạn có thể chiến thắng với ít chi phí, bởi điều quan trọng nhất là xây dựng một mô hình tổ chức mà thông qua HLV, được phản ánh lên đội bóng trên sân. Nếu CLB có văn hóa riêng và xây dựng được sự lãnh đạo cùng HLV – mảnh ghép quan trọng nhất – thì đội bóng sẽ gắn kết. Điều đó chắc chắn sẽ hiệu quả.

- Tư tưởng nào đã ảnh hưởng nhiều hơn đến sự phát triển của bóng đá trong 50 năm qua? Tư tưởng của Johan Cruyff hay Arrigo Sacchi?

- Đây là một câu hỏi hấp dẫn. Cruyff tại Barcelona đã định hình ý tưởng về kiểm soát bóng, định hướng vị trí ("juego posicional" hay "positional play"), pressing tầm cao, yếu tố kỹ thuật và sự sáng tạo cá nhân. Sacchi đã biến đổi bóng đá Italy – vốn đến những năm 80 còn đặc trưng bởi lối kèm người một-một (man marking) và tư duy phòng ngự – với kèm người khu vực (zonal marking), bẫy việt vị và các chiến thuật tập thể. Cruyff hướng mô hình của mình vào tài năng cá nhân, còn Sacchi tập trung vào cấu trúc. Cả hai đã phát triển nên những điều định nghĩa bóng đá hiện đại: tất cả cùng tấn công và tất cả cùng phòng ngự. Inter hiện tại chuyển từ lối chơi phòng ngự sang thứ bóng đá mà tất cả cùng tấn công và phòng ngự. Các tiền đạo phải biết pressing và lùi về, trong khi hậu vệ phải biết tấn công. Chúng tôi tìm kiếm những cầu thủ phù hợp với khuôn mẫu như vậy.

- Ông không nghĩ rằng Inter đang diễn giải vai trò của các biên thủ (wing-back) theo cách truyền thống với sơ đồ lịch sử 5-3-2 hay sao?

- Dưới thời Helenio Herrera và Trapattoni, Inter chơi phòng ngự tầm thấp (low block) và phản công bằng cách sử dụng các hậu vệ biên. Ngày nay, Inzaghi áp dụng sơ đồ 3-5-2, trong đó các biên thủ như Di Marco hay Dumfries đóng vai trò rất quan trọng vì họ vừa phòng ngự vừa tấn công liên tục.

- Trong 5 năm qua, khoản đầu tư ròng vào chuyển nhượng của Inter đạt thặng dư hơn 100 triệu USD. Làm thế nào ông đưa CLB đến chung kết Europa League 2019 và chung kết Champions League 2023, 2025 trong khi thu về nhiều hơn chi ra cho cầu thủ?

- Khi tôi đến vào năm 2018, CLB đã thuộc sở hữu của tập đoàn Suning từ Trung Quốc được 2 năm. Bấy giờ, Inter gặp khó khăn tài chính. Thế rồi, chúng tôi áp dụng một nguyên tắc: biến mỗi khó khăn thành một cơ hội. Chúng tôi nói với nhau: "Nếu không có tiền để mua cầu thủ trên thị trường tài chính, chúng ta sẽ dùng sự sáng tạo để tìm kiếm cơ hội".

Chúng tôi đặt mục tiêu chiêu mộ cầu thủ với giá 0 đồng. Người mới nhất là Marcus Thuram, một cầu thủ giá trị cao mà chúng tôi không phải trả phí chuyển nhượng, giúp xây dựng đội bóng cạnh tranh mà gần như không đầu tư. Điều này có được là nhờ công sức của Giám đốc thể thao Piero Ausilio. Giờ đây, lần đầu tiên sau nhiều năm, chúng tôi đã cân bằng tài chính. Mô hình của chúng tôi rồi sẽ thay đổi. Oak Tree, chủ sở hữu mới, sẽ đầu tư lại vào chuyển nhượng.

- Ảnh hưởng của vốn tư nhân Mỹ đối với bóng đá Italy, vốn từ lâu mang tính truyền thống và gia trưởng xoay quanh các doanh nhân địa phương, là gì?

- Kể từ khi quỹ Presidio mua lại Verona vào tháng 1, trong số 20 CLB ở Serie A, có 11 đội thuộc sở hữu của vốn nước ngoài, trong đó 8 đội nằm dưới sự ảnh hưởng của Mỹ. May mắn thay, chúng tôi được Oak Tree Capital Management mua lại. Các nhà đầu tư nước ngoài đã bơm 4.000 triệu euro vào Serie A. Đáng mừng đấy chứ! Đây là cứu tinh của giải đấu. Sau một thế kỷ vận hành theo mô hình bảo trợ, chúng tôi đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng tài chính khiến chúng tôi ngạt thở. Giờ đây, mục tiêu hàng đầu của chúng tôi là đảm bảo tính bền vững tài chính. Sau đó, chúng tôi hướng đến việc trở nên cạnh tranh và tạo dấu ấn trong các kết quả thể thao.

- Ông từng mang Andrea Pirlo và Paul Pogba về Juventus mà không tốn phí chuyển nhượng. Ông chào mời các cầu thủ như thế nào khi những đội khác đưa ra mức lương cao hơn?

- Điều đó được giải quyết khi bạn lựa chọn "con người" trước khi chọn cầu thủ. Những cá nhân có giá trị sẽ tạo ra sự gắn kết. Năm ngoái, khi chúng tôi vô địch Serie A, quảng trường Duomo chật kín với 55.000 CĐV. Các cầu thủ cảm nhận được trách nhiệm phải đền đáp niềm tin từ người hâm mộ. Francesco Acerbi, người chúng tôi chiêu mộ vào năm 2023 ở tuổi 35, là ví dụ điển hình cho sự chuyên nghiệp và cảm giác được thuộc về. Cậu ấy là một hậu vệ cho đến phút 94, nhưng rồi có thể trở thành tiền đạo (phút 94 trong trận bán kết lượt về với Barcelona, Acerbi ghi bàn quyết định). Trong bóng đá, bạn không chỉ cạnh tranh bằng kỹ thuật!

- Ngoại hạng Anh vượt trội về sức mạnh tài chính so với các giải đấu khác của châu Âu. Tại sao từ năm 2023, không có đội bóng Anh nào vào chung kết Champions League?

- Giàu có không đồng nghĩa với hợp lý. Chi trả đắt đỏ cho tài năng không phải là giải pháp toàn diện khi điều này tạo ra những kỳ vọng truyền thông quá lớn, buộc các cầu thủ phải sống dưới áp lực ngột ngạt. Hơn nữa, có những yếu tố như kinh nghiệm, vốn đặc trưng cho các đội bóng quen thuộc với đấu trường Champions League. Các đội bóng châu Âu lục địa (phân biệt với quần đảo Anh) thi đấu tốt hơn vì họ kiểm soát cảm xúc và nhịp độ trận đấu hiệu quả hơn. Đó là điều mà người Anh gọi là "sự tinh ranh". Giải đấu này không phải lúc nào cũng thuộc về đội mạnh nhất. Phần lớn trong lịch sử, Champions League thuộc về đội bóng khôn ngoan nhất trong việc giải quyết những khủng hoảng mà trận đấu phát sinh. Real Madrid là ví dụ hoàn hảo.

- Điểm giống và khác nhau giữa Barcelona của Hansi Flick và PSG của Luis Enrique là gì?

- Chúng ta đang nói về những HLV có triết lý bóng đá tương đồng ở hình thù. Cả hai đều theo đuổi lối chơi chủ động, nhắm đến kiểm soát bóng áp đảo, nâng cao dần trọng tâm đội hình và điều tiết nhịp độ trận đấu. Cả hai đều thu hẹp khoảng cách giữa các tuyến và pressing tầm cao. Tuy nhiên, chiến thuật của họ lại hoàn toàn khác biệt. Hansi Flick thiên về lối chơi trực diện và theo trục dọc, sử dụng quyền kiểm soát bóng để kết thúc nhanh chóng pha phối hợp với sơ đồ 4-2-3-1 hoặc 4-3-3. Luis Enrique thì kiên nhẫn hơn, ưu tiên lối chơi định hướng vị trí hơn với sơ đồ 4-3-3, nơi mỗi cầu thủ chiếm đóng một góc trên sân, và các pha di chuyển – chạy chỗ trở nên khó lường và sâu sắc hơn. Triết lý của họ khác nhau vì PSG không có một tiền đạo cắm như Lewandowski.

- Thương vụ nào của Luis Campos, cố vấn thể thao của PSG, khiến ông ấn tượng nhất? Vitinha? Hay Joao Neves...?

Luis Campos luôn đi trước đón bắt thị trường. Ông ấy đã chiêu mộ Bernardo Silva cho Monaco vào năm 2014, khi cậu ấy còn chơi cho đội B của Benfica! Và Bernardo, ngoài việc là một tiền vệ tấn công xuất sắc, đã trở thành một trong những tiền vệ thông minh và toàn diện nhất châu Âu.

Hoàng Thông (theo El Pais)