Quân đội Ukraine hôm 24/5 tuyên bố chặn được 6 tên lửa đạn đạo Iskander-M cùng 245 máy bay không người lái (UAV) tự sát dòng Geran và phi cơ mồi bẫy trong đòn tập kích hiệp đồng của Nga, nhưng để lọt 8 quả đạn Iskander-M và 5 UAV. Bộ Quốc phòng Nga cho biết một trong các mục tiêu khi đó là trận địa phòng không Patriot của đối phương.

Một ngày sau, quân đội Ukraine ngầm thừa nhận không chặn được toàn bộ 9 tên lửa đạn đạo Iskander-M, cùng 13 tên lửa hành trình các loại và 32 UAV tự sát trong cuộc tấn công có quy mô lớn chưa từng thấy kể từ đầu chiến sự.

"Tên lửa đạn đạo là vũ khí đáng sợ và hiệu quả nhất của Nga trong xung đột, vì rất khó bị đánh chặn và có uy lực lớn. Chỉ có tổ hợp phòng không Patriot đủ khả năng đối phó chúng", bài viết trên tờ Washington Post của Mỹ hôm 26/5 có đoạn.

Tuy nhiên, 6 quan chức giấu tên của Ukraine và phương Tây cho biết họ ngày càng lo ngại về khả năng duy trì vận hành tổ hợp Patriot, do kho dự trữ tên lửa được viện trợ từ thời cựu tổng thống Joe Biden đang cạn dần và chính quyền Mỹ hiện nay không muốn chuyển thêm.

Ukraine đã nhiều lần đề nghị Mỹ chuyển thêm bệ phóng Patriot và tên lửa. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 20/5 thừa nhận Washington khó chuyển thêm khí tài cho Kiev, do tốc độ chế tạo của nước này chưa theo kịp nhu cầu, trong khi các nước đồng minh không sẵn lòng viện trợ tổ hợp phòng không trong biên chế cho Ukraine.

"Có những cuộc thảo luận kiểu 'chúng tôi có thể chuyển hệ thống trong biên chế, nhưng muốn mua hệ thống mới với giá rẻ hơn", một quan chức châu Âu tiết lộ về các cuộc đàm phán với Mỹ.

Hãng chế tạo tên lửa Raytheon đang tìm cách mở rộng dây chuyền để đáp ứng nhu cầu sau năm 2022, nhưng ngay cả khi tăng được tốc độ xuất xưởng, Mỹ vẫn cần giữ lại số lượng nhất định tổ hợp Patriot và tên lửa nhằm đề phòng trường hợp bất trắc.

Giới chức Ukraine tin rằng Mỹ sẵn sàng bán Patriot thay vì viện trợ. Một lãnh đạo cấp cao ở Kiev nhận định chính phủ Mỹ sẽ không chặn các thương vụ bán tổ hợp Patriot trong tương lai, nhưng sẽ không chuyển giao miễn phí như trước.

Tổng thống Volodymyr Zelensky hôm 9/4 tuyên bố Ukraine sẵn sàng mua các loại khí tài mà Mỹ từng viện trợ miễn phí, đề cập khả năng chi 15 tỷ USD để đặt mua 10 hệ thống Patriot. Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump đã bác bỏ đề xuất.

Sau khi Washington và Kiev ký thỏa thuận khoáng sản, giới chức Mỹ đã cho phép Đức chuyển giao các thiết bị thuộc tổ hợp Patriot cho Ukraine.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius hôm 11/4 thông báo nước này sẽ cung cấp cho Ukraine 30 quả đạn Patriot cùng 4 tổ hợp phòng không tầm trung IRIS-T. Dù vậy, dường như Đức sẽ chỉ chuyển tên lửa PAC-2 đời cũ, có hiệu quả thấp hơn nhiều so với phiên bản PAC-3.

"Ukraine có thể dùng các hệ thống phòng không nội địa cùng những tổ hợp do châu Âu viện trợ để chặn UAV và tên lửa hành trình, nhưng chúng tôi vẫn cần Patriot để đối phó tên lửa đạn đạo", một quan chức tình báo cấp cao của Ukraine nhấn mạnh, đồng thời thừa nhận phiên bản PAC-3 MSE hiện đại nhất của Patriot cũng bó tay trước tên lửa đạn đạo Oreshnik do Nga phát triển.

Các nước thành viên NATO đã đàm phán suốt nhiều tuần để tìm nguồn cung tên lửa Patriot cho Ukraine, nhưng nỗ lực này tới nay chưa đạt được đột phá nào, ba quan chức châu Âu cho hay.

Quan chức Ukraine khẳng định viện trợ tên lửa Patriot là "yêu cầu rất lớn" đối với các đối tác, bởi đây là hệ thống đắt đỏ và đóng vai trò quan trọng với lưới phòng thủ của chính những quốc gia đó. "Chúng tôi đang phối hợp chặt chẽ với Mỹ và rất biết ơn họ vì hệ thống này, nhưng số lượng hiện nay còn xa mới đủ", người này nói.

Patriot là hệ thống vũ khí đắt nhất mà Mỹ và đồng minh viện trợ cho Ukraine. Mỗi tổ hợp có giá gần 1,1 tỷ USD, trong đó đạn tên lửa có giá 690 triệu USD và các thành phần khác có giá 400 triệu USD. Hệ thống Patriot của Ukraine hiện nay sử dụng tên lửa PAC-3 MSE hiện đại nhất do Mỹ sản xuất, mỗi quả có giá khoảng 4,2 triệu USD, đạt tầm bắn tối đa 60 km đối với tên lửa đạn đạo.

Truyền thông Mỹ hồi đầu tháng cho biết Ukraine đã tiếp nhận 8 tổ hợp Patriot, trong đó 6 hệ thống có khả năng hoạt động và hai tổ hợp đang được tân trang. Tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định nước này cần ít nhất 27 tổ hợp Patriot để bảo vệ không phận, hoặc tối thiểu 10 hệ thống để phòng thủ các thành phố và trung tâm công nghiệp trọng yếu.

Bệ phóng Patriot được triển khai ở Slovakia tháng 5/2022. Ảnh: Reuters

Lực lượng Nga từng tập kích, phá hủy nhiều đài chỉ huy, radar dẫn bắn và bệ phóng Patriot, khiến tình trạng thiếu hụt khí tài của Ukraine càng thêm nghiêm trọng. Theo báo cáo phân tích do Viện Nghiên cứu Kiel có trụ sở tại Đức công bố hồi cuối năm ngoái, tỷ lệ đánh chặn thành công của Ukraine trong năm 2024 là 4% với tên lửa đạn đạo như Iskander-M.

Nguyễn Tiến (Theo Washington Post, AFP, AP)