Quốc hội Ukraine ngày 22/7 bỏ phiếu thông qua dự luật trong đó trao cho tổng công tố, người do Tổng thống bổ nhiệm, quyền kiểm soát chặt chẽ đối với Cục Phòng chống tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU) và Văn phòng Công tố Chống tham nhũng Chuyên biệt (SAPO). Tổng thống Volodymyr Zelensky sau đó ký thành luật.

NABU chuyên điều tra những trường hợp tham nhũng trong các cơ quan nhà nước còn SAPO truy tố các hành vi tham nhũng khác.

Tổng thống Volodymyr Zelensky tại hội nghị Tái thiết Ukraine ở Rome, Italy, hôm 10/7. Ảnh: AP

Những người chỉ trích cho rằng luật này củng cố quyền lực trong tay Tổng thống và sẽ cho phép chính phủ can thiệp vào quá trình điều tra các vụ tham nhũng lớn. Hàng trăm người tụ tập biểu tình ở trung tâm thủ đô Kiev của Ukraine, một biểu hiện bất bình với chính phủ hiếm thấy kể từ khi xung đột Nga - Ukraine bùng phát hồi năm 2022. Họ hô vang khẩu hiệu "Phủ quyết luật".

"Nó được thông qua chóng vánh", Anastasia, nhà thiết kế game 26 tuổi, nói. "Đây rõ ràng là hành động có chủ đích".

Tổ chức phi chính phủ Trung tâm Hành động Chống tham nhũng cho rằng luật này sẽ khiến các cơ quan chống tham nhũng trở nên vô nghĩa vì tổng công tố do ông Zelensky bổ nhiệm sẽ "dừng điều tra tất cả bạn bè của Tổng thống".

Người phụ nữ cầm điện thoại có dòng chữ "Phủ quyết" trong cuộc biểu tình phản đối luật siết kiểm soát các thể chế chống tham nhũng ở trung tâm Kiev, Ukraine, ngày 22/7. Ảnh: AP

NABU bắt đầu hoạt động vào năm 2015, khi Ukraine tìm cách đưa đất nước đến gần hơn với EU sau cuộc đảo chính năm 2014. Kể từ khi thành lập, cơ quan này đã phát hiện ra tình trạng tham nhũng tràn lan, trong đó có cả hành vi của những quan chức chính quyền Zelensky.

Nhiều người phản đối bày tỏ lo ngại Ukraine đang đi ngược lại quá trình dân chủ hóa đã kéo dài một thập kỷ qua. Nước này vài năm gần đây thể hiện lập trường không khoan nhượng trước tham nhũng, vừa là điều kiện tiên quyết để gia nhập EU vừa để trấn an các đồng minh đã gửi viện trợ.

Liên minh châu Âu (EU) gọi đây là "bước thụt lùi nghiêm trọng". Ủy viên phụ trách mở rộng EU Marta Kos nhấn mạnh các thể chế chống tham nhũng là "thiết yếu đối với con đường gia nhập EU của Ukraine".

Chủ tịch ủy ban chống tham nhũng của quốc hội Ukraine Anastasia Radina cho rằng luật mới hoàn toàn đi ngược mục tiêu gia nhập EU của đất nước. Cựu ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba, người đã từ chức vào năm 2024, đánh giá các biện pháp này mang đến "một ngày tồi tệ đối với Ukraine".

Trong khi đó, Tổng thống Zelensky nói rằng NABU và SAPO sẽ vẫn "tiếp tục hoạt động" dù có những thay đổi. Ôn nhấn mạnh cơ cấu chống tham nhũng của Ukraine cần được "loại bỏ ảnh hưởng từ Nga".

"Tổng công tố quyết tâm đảm bảo rằng mọi hành vi phạm tội ở Ukraine đều sẽ bị trừng phạt", ông nói.

Trước đó, lực lượng thực thi pháp luật Ukraine hôm 21/7 đột kích trụ sở NABU, bắt một nhân viên tại đây với cáo buộc làm gián điệp cho Nga.

Chi nhánh Ukraine của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, tổ chức phi chính phủ toàn cầu có trụ sở tại Đức, chỉ trích cuộc đột kích là "nỗ lực của chính quyền nhằm phá hoại tính độc lập của các thể chế chống tham nhũng".

Tổ chức Minh bạch Quốc tế xếp Ukraine ở vị trí 105 trên 180 quốc gia trong "chỉ số nhận thức tham nhũng" năm 2024, tăng từ vị trí 144 vào năm 2013.

Vũ Hoàng (Theo AFP)