"Khi vai trò nhân viên chính phủ đặc biệt sắp kết thúc, tôi muốn cảm ơn Tổng thống Donald Trump đã cho tôi cơ hội cắt giảm chi tiêu lãng phí", tỷ phú Mỹ Elon Musk đăng trên mạng xã hội X ngày 28/5, xác nhận về việc rời khỏi chính quyền Mỹ.

Trong 4 tháng qua, ông Musk là người dẫn dắt Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE), với hai nhiệm vụ chính là tinh giản bộ máy liên bang và cắt giảm lãng phí. Tuy nhiên, do Musk là "nhân viên chính phủ đặc biệt", ông không được làm việc quá 130 ngày trong một năm, nên về lý thuyết sẽ không thể tiếp tục phụ trách DOGE sau ngày 30/5 nếu không được gia hạn.

Giới chuyên gia cho rằng có nhiều lý do về chính trị và kinh doanh khiến Musk rút khỏi chính quyền Trump, và việc ông rời đi đã làm dấy lên nhiều câu hỏi về hoạt động của DOGE trong tương lai.

"Ông Musk là người thúc đẩy nỗ lực này", Matt Calkins, giám đốc điều hành công ty phần mềm Appian, nói. "Tôi tin rằng ông ấy đã tập hợp được những người chung chí hướng, nhưng không gì sánh bằng việc có thuyền trưởng trên tàu".

Ông Elon Musk tại Washington ngày 20/1. Ảnh: AP

Ông Trump ký sắc lệnh thiết lập DOGE ngày 20/1, không lâu sau khi tuyên thệ nhậm chức, giao vai trò dẫn dắt cho ông Musk. Tỷ phú này khi đó tuyên bố có thể cắt giảm "ít nhất 2.000 tỷ USD" từ ngân sách liên bang bằng lực lượng trong nhóm DOGE của mình.

DOGE ngay sau đó bắt tay ngay vào việc, hoạt động rất quyết liệt, can thiệp sâu vào mọi hoạt động của bộ máy chính phủ, cắt giảm hàng loạt nhân sự và ngân sách. Tuy nhiên, họ cũng làm dấy lên tranh cãi về giới hạn quyền lực, khi cho giải thể nhiều cơ quan, tìm cách tiếp cận dữ liệu nhạy cảm của chính phủ, châm ngòi nhiều vụ kiện ở tòa án.

Ông Musk sau đó giảm một nửa mục tiêu ban đầu, và xác nhận DOGE ước tính đã cắt giảm được 175 tỷ USD. Đánh giá của Reuters cho thấy trong hơn 4 tháng qua, DOGE đã tìm cách cắt giảm được gần 12% bộ máy, tương đương 260.000 công chức và nhân viên chính quyền, chủ yếu thông qua đe dọa sa thải hay đề nghị nghỉ hưu sớm.

Fox News dẫn lời một quan chức cấp cao Nhà Trắng cho biết sau khi ông Musk rời đi, DOGE vẫn sẽ hoạt động như trước và "đã trở thành một phần trong ADN của chính quyền liên bang đương nhiệm". "Các nhân viên DOGE ở nơi họ phụ trách sẽ báo cáo và thực hiện nghị trình của Tổng thống", quan chức này nói.

Phó chánh văn phòng Nhà Trắng phụ trách chính sách Stephen Miller cho biết những gì DOGE đã làm "để cắt giảm lãng phí và tham nhũng vốn đã ăn sâu ở Washington" là một trong những điều giá trị nhất đối với cho chính quyền liên bang.

"Và công việc mới chỉ bắt đầu", ông Miller viết trên X.

Tuy nhiên, hiện chưa rõ ai sẽ dẫn dắt DOGE thay ông Musk. Theo hồ sơ Nhà Trắng công bố hồi tháng 3, quyền lãnh đạo DOGE là bà Amy Gleason, một cựu chuyên viên công nghệ y tế ít tiếng tăm.

Gleason từng làm việc tại Cơ quan Chuyển đổi số Mỹ (USDS) trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, từ năm 2018 đến năm 2021. Bà được các đồng nghiệp mô tả là "nhân tài đẳng cấp thế giới".

Một số đồn đoán cho rằng Russell Vought, giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách của Nhà Trắng, có thể sớm tiếp quản vai trò mà Musk để lại. Vought là đồng minh lâu năm của ông Trump, đã phối hợp chặt chẽ với Musk trong các ý tưởng về hoạt động của DOGE.

Nhà Trắng ngày 29/5 cảm ơn ông Musk vì đã phục vụ, thêm rằng DOGE sẽ tiếp tục hoạt động sau khi tỷ phú Mỹ rời đi, nhưng chưa công bố thông tin về cơ cấu lãnh đạo của cơ quan này.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói DOGE sẽ được dẫn dắt "bởi chính Tổng thống và mọi thành viên nội các". Các mục tiêu của DOGE vẫn giữ nguyên, gồm cắt giảm lãng phí, gian lận và lạm dụng khỏi chính quyền liên bang.

Chiến lược gia đảng Cộng hòa Chris Johnson nhận định sau khi Musk rời đi, một số nỗ lực của DOGE sẽ phải chuyển đến quốc hội, bởi những đề xuất cắt giảm quy mô lớn đòi hỏi cần có một gói điều chỉnh ngân sách được các nghị sĩ thông qua.

"Nếu Tổng thống nghiêm túc về cắt giảm chi tiêu và lãng phí, tinh giản bộ máy liên bang, mọi thứ cần phải thông qua quốc hội", ông Johnson nói với The Hill.

Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson ngày 28/5 cho biết các nghị sĩ Cộng hòa sẵn sàng hành động dựa trên những phát hiện của DOGE để thực hiện được nhiều khoản cắt giảm lớn theo mong muốn của Tổng thống Trump và người dân Mỹ.

Viện chính sách Brookings, trụ sở ở Mỹ, nêu khả năng ông Trump sẽ tích hợp đội ngũ DOGE vào bộ máy hành chính các cơ quan, tận dụng thế mạnh công nghệ của họ để hiện đại hóa những hệ thống đã lỗi thời. Ông Musk từng xuất hiện ở một cuộc họp nội các, mặc chiếc áo có in dòng chữ "tech support" (hỗ trợ công nghệ).

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và tỷ phú Elon Musk tại Nhà Trắng hôm 11/2. Ảnh: AP

Giới quan sát cho rằng ông Musk đã thiết lập được mối quan hệ mật thiết với Tổng thống Trump trong hơn 4 tháng qua, do đó, ông chủ Nhà Trắng có thể vẫn lắng nghe phần nào ý kiến từ tỷ phú. Nhà Trắng không bình luận khi được hỏi rằng liệu ông Musk liệu có giữ một vai trò cố vấn không chính thức nào trong chính quyền hay không.

Musk tin DOGE vẫn sẽ hoạt động mà không cần có ông. Theo sắc lệnh của Tổng thống Trump, cơ quan này dự kiến giải thể vào ngày 4/7/2026, nhưng theo Musk, nỗ lực cắt giảm có thể tiếp tục xuyên suốt cả nhiệm kỳ 4 năm.

"Mọi chuyện tùy thuộc quyết định của Tổng thống", ông Musk nói.

Như Tâm (Theo TIME, Fox News, The Hill)