"Phía Trung Quốc kiên quyết phản đối việc chính trị hóa hợp tác giáo dục. Hành động của phía Mỹ sẽ chỉ gây tổn hại đến hình ảnh và vị thế quốc tế của họ", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nói tại cuộc họp báo ở Bắc Kinh ngày 23/5, đề cập đến việc chính phủ Mỹ rút giấy phép tuyển sinh viên quốc tế của Đại học Harvard.

Tuyên bố được Trung Quốc đưa ra sau khi Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ Kristi Noem hôm 22/5 gửi thư cho Đại học Harvard về việc thu hồi ngay lập tức giấy phép Chương trình Sinh viên và Trao đổi Du học (SEVP). SEVP là cơ chế cho phép các đại học tại Mỹ tuyển du học sinh và đào tạo sinh viên nước ngoài có visa du học.

Khi bị thu hồi giấy phép SEVP, Đại học Harvard không thể tiếp nhận sinh viên quốc tế. Các du học sinh đang học tại Harvard sẽ phải chuyển tới các trường khác hoặc rời khỏi Mỹ, nếu không sẽ mất trạng thái pháp lý và trở thành người cư trú trái phép.

Trong năm học 2024-2025, Đại học Harvard có gần 6.800 sinh viên quốc tế, chiếm hơn 27% tổng sinh viên của trường. Du học sinh Trung Quốc chiếm hơn 20% tổng số sinh viên quốc tế đang theo học tại Harvard.

Bà Mao nói thêm rằng hợp tác giáo dục giữa Trung Quốc và Mỹ vốn mang lại lợi ích cho cả hai bên. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng cam kết sẽ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của sinh viên, học giả ở nước ngoài.

Khuôn viên Đại học Harvard ở Cambridge, bang Massachussetts hôm 15/4. Ảnh: AFP

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump từ tháng trước đã đe dọa sẽ cấm Harvard tuyển sinh viên quốc tế nếu cơ sở không chấp nhận các yêu cầu từ chính phủ, đặt trường dưới sự giám sát từ bên ngoài.

Trong thông báo ngày 22/5, bà Noem cho hay quyết định rút giấy phép SEVP là hệ quả của việc Harvard "nhiều lần từ chối cung cấp thông tin cần thiết cho Bộ An ninh Nội địa, duy trì môi trường trường học không an toàn, thù địch với sinh viên Do Thái, khuyến khích ủng hộ Hamas và áp dụng các chính sách DEI (đa dạng, công bằng, hòa nhập) mang tính phân biệt chủng tộc".

Đại học Harvard gọi động thái của chính phủ là "phi pháp, mang tính đáp trả, có nguy cơ gây tổn hại nghiêm trọng đến cộng đồng Harvard và đất nước, làm suy yếu sứ mệnh học thuật và nghiên cứu của chúng tôi".

Căng thẳng giữa Harvard và chính quyền ông Trump leo thang từ cuối tháng 3, khi Bộ Giáo dục Mỹ cảnh báo sẽ đánh giá lại khoản tài trợ 8,7 tỷ USD cho trường. Chính quyền Trump cũng yêu cầu Đại học Harvard hủy bỏ các chương trình DEI, với lập luận rằng nó trao cơ hội dựa theo chủng tộc, giới tính và các yếu tố khác, thay vì năng lực thực sự.

Đại học Harvard thông báo sẵn sàng hợp tác với chính quyền, nhưng cho rằng các yêu cầu như vậy là động thái can thiệp quá mức từ chính quyền liên bang nhằm "kiểm soát cộng đồng Harvard" và "đe dọa các giá trị của trường trong vai trò tổ chức tư nhân chỉ tập trung mục tiêu theo đuổi, sáng tạo và phổ cập kiến thức".

Số lượng và tỷ lệ sinh viên quốc tế tại Đại học Harvard qua các năm. Nguồn: Đại học Harvard

Chính quyền Mỹ tháng trước đã đóng băng 2,2 tỷ USD tài trợ cho Đại học Harvard và có thể đang chuẩn bị cắt thêm 1 tỷ USD tài trợ nữa. Bộ An ninh Nội địa Mỹ cũng hủy một gói tài trợ 2,7 triệu USD cho trường.

Tổng thống Trump đầu tháng 5 nói ông có kế hoạch tước quyền miễn thuế của Harvard. Bộ Giáo dục Mỹ cho biết Harvard không đủ điều kiện nhận thêm tài trợ liên bang mới "nếu không chứng minh được khả năng quản lý có trách nhiệm".

Huyền Lê (Theo AFP, Reuters)