Kể từ tháng 2, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã quảng bá rầm rộ về thẻ vàng nhập cư 5 triệu USD dành cho những người nước ngoài giàu có muốn định cư tại Mỹ. Chính quyền khi đó hứa hẹn sẽ triển khai ngay lập tức chương trình này.

Tổng thống Trump hồi tháng 4 khoe một mẫu thẻ vàng, với ảnh chân dung của ông chiếm một nửa diện tích, cùng biểu tượng Nữ thần Tự do và đại bàng đầu trắng. Trên thẻ còn in thêm chữ ký của ông Trump, góc dưới bên phải là con số 5 triệu và ba góc còn lại là viết tắt "5M". Tên chính thức của chiếc thẻ là Trump Card (Thẻ Trump).

Ông khi đó cho biết "Thẻ Trump" sẽ được triển khai trong vòng "chưa đầy hai tuần". Nhưng đến ngày 11/6, Nhà Trắng mới ra mắt trang web để mọi người đăng ký danh sách chờ.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick ngày 17/6 gọi đây là một "cơn sốt" toàn cầu, với tiềm năng "thẻ vàng Trump" sẽ thay thế chương trình thị thực EB-5 và mang về hàng nghìn tỷ USD cho Mỹ. Được coi như phiên bản cao cấp của thẻ xanh, "Thẻ Trump" đã thu hút gần 70.000 người đăng ký chỉ trong vài ngày.

Tuy nhiên, gần một tháng trôi qua, Nhà Trắng vẫn chưa có bất kỳ động thái nào để triển khai "Thẻ Trump", khiến giới quan sát cho rằng chương trình nhập cư được săn đón này còn xa vời.

Các nghị sĩ đảng Cộng hòa tại quốc hội Mỹ đã không đưa chương trình nhập cư này vào trong "Đạo luật to đẹp" vừa được thông qua, trong đó trao cho Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan khoảng 45 tỷ USD trong 4 năm. Họ cũng không đề cập đến nó trong phiên điều trần gần đây về tương lai của chính sách visa Mỹ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump giới thiệu thẻ vàng nhập cư với báo giới khi đang bay tới Miami, bang Florida ngày 3/4. Ảnh: Reuters

Để bán được thẻ vàng, chính quyền Trump sẽ phải triển khai loại visa mới. Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ không được quyền tạo ra visa, bởi nó cần phải được thực hiện bằng đạo luật được quốc hội thông qua. Nếu cố tình triển khai đơn phương chương trình thẻ vàng, Tổng thống có thể bị cáo buộc lạm quyền về luật nhập cư và đối mặt rất nhiều rắc rối pháp lý.

"Không có cơ sở pháp lý nào để làm điều này và nếu chính quyền Trump vẫn làm, họ sẽ bị kiện và gần như chắc chắn thua", Doug Rand, cố vấn cấp cao cho cựu giám đốc Cơ quan Di trú và Nhập tịch Mỹ dưới thời tổng thống Joe Biden, nói.

Rand cho hay chưa có chính quyền nào thay đổi tiêu chí cấp visa kể từ đạo luật năm 1990, vốn là cơ sở cho các quy chế pháp lý hiện hành.

George Fishman, thành viên pháp lý cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Di trú và từng là phó tổng cố vấn tại Bộ An ninh Nội địa trong chính quyền nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nói rằng ông hoài nghi khả năng Nhà Trắng có thể tạo ra lộ trình cấp visa mới mà không cần thông qua quốc hội.

Tòa án Tối cao tuyên bố rằng quốc hội có "quyền lực tuyệt đối" với vấn đề nhập cư và đã nói trong nhiều trường hợp rằng quốc hội có quyền lực cao hơn nhánh hành pháp về việc thiết lập chính sách nhập cư, theo Fishman.

Quốc hội Mỹ đã không thay đổi quy định về visa trong 35 năm qua và phản đối các động thái cản trở quyền hạn của họ. Các nghị sĩ Cộng hòa từng lập luận rằng nhánh hành pháp đã vượt quá thẩm quyền khi tổng thống Barack Obama từng tìm cách cấp tư cách cư trú hợp pháp cho những đứa trẻ được đưa tới Mỹ.

Alex Nowrasteh, chuyên gia của Viện Cato, cho biết quốc hội do đảng Cộng hòa kiểm soát hiện nay đặc biệt phản đối các chính sách nới lỏng quy định về định cư hoặc nhập tịch. Trong phiên điều trần của ủy ban tư pháp Hạ viện ngày 25/6 về chính sách visa, chương trình thẻ vàng nhập cư không được đề cập và các nghị sĩ Cộng hòa kêu gọi siết chặt quy trình xét visa hiện có.

"Các nghị sĩ quốc hội Mỹ hiện không có bất kỳ mối quan tâm nào tới vấn đề này", Nowrasteh nói.

Bộ trưởng Thương mại Lutnick từng nêu ý tưởng rằng thẻ vàng nhập cư sẽ thay thế visa đầu tư EB-5 và "mang tới doanh thu chưa từng có cho Mỹ". Điều này có thể giúp lách quy định về tạo ra một loại visa mới, nhưng cũng sẽ đối mặt nhiều rào cản.

Visa EB-5 yêu cầu người nước ngoài đầu tư tối thiểu 1,05 triệu USD vào Mỹ, hoặc 800.000 USD ở các vùng chỉ định, nơi thường có tỷ lệ thất nghiệp cao, và tạo ít nhất 10 việc làm toàn thời gian để được cấp thẻ xanh. Bộ Ngoại giao Mỹ giới hạn cấp 10.000 thẻ xanh diện EB-5 một năm, 30% dành cho vùng chỉ định. Tuy nhiên, thời gian chờ thẻ xanh có thể mất tới nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Trong cuộc phỏng vấn hồi tháng 3, ông Lutnick cho biết số tiền thu được từ việc bán thẻ vàng có thể giúp thanh toán hết khoản thâm hụt 1,3 nghìn tỷ USD của Mỹ, tương đương với 260.000 thẻ được bán ra. Ông thậm chí lạc quan chương trình này cuối cùng sẽ giúp Mỹ giải quyết hết toàn bộ khoản nợ 36.000 tỷ USD, tương đương 7 triệu người mua thẻ.

Lễ tuyên thệ trung thành dành cho người nhập cư vừa được cấp quốc tịch Mỹ tại Chicago, bang Illinois, ngày 25/6. Ảnh: AP

Trên thế giới, một số nước từng triển khai các chương trình tương tự, nhưng đã thay đổi chính sách sau khi vấp nhiều tranh cãi về việc cấp quyền cư trú không giới hạn cho người giàu và hệ quả của nó.

Kate Hooper, nhà phân tích chính sách cấp cao tại Viện Chính sách Di trú, cho biết Tây Ban Nha là một ví dụ. Nước này từng cung cấp chương trình visa vàng, nhưng đã chấm dứt sau khi giá nhà đất trong nước tăng vọt do nhu cầu của nhóm người giàu mới đến định cư.

Hooper cho rằng "Thẻ Trump" sẽ là chương trình nhập cư đắt đỏ nhất và tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất. Nếu ông Trump quyết triển khai chương trình và qua mặt quốc hội bằng một sắc lệnh hành pháp để bán "Thẻ Trump", người kế nhiệm ông vào năm 2029 có thể dễ dàng hủy bỏ chương trình này chỉ bằng một chữ ký. Khi đó, những người mua "Thẻ Trump" sẽ mất quyền cư trú tại Mỹ dù đã bỏ ra tới 5 triệu USD.

Những người nước ngoài nhiều tiền có thể sẽ chọn mua visa giá rẻ hơn từ một số quốc đảo vùng Caribbe. Antigua và Barbuda chỉ yêu cầu người đăng ký visa đóng góp 230.000 USD vào quỹ phát triển quốc gia.

Ron Klasko, luật sư về di trú tại Philadelphia, cho biết một số khách hàng từ Canada và châu Âu đã bày tỏ quan tâm đến thẻ vàng nhập cư, nhưng ông đã nói với họ rằng việc đăng ký vào danh sách chờ không mang lại lợi ích gì khi chương trình này chưa được triển khai rõ ràng.

"Tại sao bạn lại muốn làm điều đó trước khi biết liệu nó có chắc chắn trở thành luật, hay luật đó sẽ có gì, các yêu cầu ra sao, thông tin cần điền trên mẫu đơn đăng ký và các tài liệu cần phải xuất trình là gì, cũng như điều khoản và điều kiện như thế nào", Klasko nói.

Ronsanna Berardi, luật sư di trú tại New York, cho biết bà là một trong hàng chục nghìn người đã đăng ký trên trang web mà Nhà Trắng giới thiệu để tìm hiểu thông tin về thẻ vàng. Tuy nhiên, bà cho rằng mọi thứ giờ chỉ dừng lại ở bước đăng ký, khi chính quyền Trump chưa cung cấp thông tin rõ ràng về chương trình tạo visa mới.

"Chính quyền dường như cứ quên rằng nhánh hành pháp không có quyền tạo ra luật", Berardi nói. Việc thiếu cơ sở pháp lý vững chắc và sự đồng thuận chính trị sẽ khiến viễn cảnh hiện thực hóa chương trình này còn rất xa vời.

Thùy Lâm (Theo Washington Post, Independent, Financial Times)