Ngày 25/5, Liverpool nhận cup vô địch Ngoại hạng Anh và tổ chức diễu hành ăn mừng một ngày sau đó. Nhưng ngày vui đã bị phá vỡ khi một chiếc xe lao vào đám đông người hâm mộ trên phố Walter, khiến 65 người bị thương.

Sự việc trở thành bi kịch tiếp theo phủ bóng lên lịch sử thi đấu của Liverpool. Năm 1985, 39 cổ động viên, chủ yếu là người Italy, thiệt mạng khi một bức tường trên sân vận động Heysel ở Brussels, Bỉ, đổ sập trong trận chung kết Cup C1 châu Âu giữa Liverpool của Anh và Juventus của Italy.

Năm 1989, 97 người thiệt mạng, hơn 760 người bị thương do chen lấn, giẫm đạp trong trận bán kết Cup FA giữa câu lạc bộ này với câu lạc bộ Nottingham Forest ở sân vận động Hillsborough, Sheffield. Đây là thảm kịch tồi tệ nhất lịch sử thể thao Anh, cũng là vết sẹo hằn sâu với đội bóng thành phố cảng.

Cổ động viên Liverpool bị dồn ép tại khu vực đứng ở sân vận động Hillsborough ngày 15/4/1989. Ảnh: PA

Phần lớn nguyên nhân thảm kịch Hillsborough được cho là do sơ suất của cảnh sát Anh.

Theo quy định giải đấu, trận bán kết Cup FA giữa Liverpool và Nottingham Forest tổ chức tại sân vận động trung lập, tức không phải sân nhà của một trong hai đội. Trận đấu được lên lịch vào ngày 15/4/1989, tại sân vận động Hillsborough.

Dựa trên lượng vé đã bán, giới chức ước tính hơn 53.000 người sẽ đến sân vận động. Để đề phòng bạo lực, cổ động viên hai đội được hướng dẫn vào khán đài từ các phía khác nhau.

Các sân bóng đá ở Anh có khu đứng cho cổ động viên. Người hâm mộ Liverpool mua vé đứng di chuyển từ đường Leppings Lane, sau đó đi qua một trong 7 cửa quay (thiết bị cho phép từng người vào một) để đến "các ô quây (pen)". Đây là các khu vực dành cho người mua vé đứng, có rào chắn cao và cửa ra vào hẹp trên khán đài phía Tây. Khán đài Tây có 7 pen, pen 3 và 4 nằm chính giữa, đi vào thông qua một đường hầm. Các pen còn lại ở hai bên, đi vào qua hành lang.

Do số lượng cửa quay có hạn, một nút cổ chai dần hình thành khi hơn 10.000 người muốn vào sân từ hướng Leppings Lane. Đến khoảng 14h30, 30 phút trước khi trận đấu bắt đầu, hơn nửa số cổ động viên này vẫn chờ ở ngoài, trong khi ở phía bên kia, hầu hết cổ động viên Nottingham Forest đã ổn định chỗ ngồi.

Với hy vọng giảm tải tắc nghẽn, David Duckenfield, cảnh sát trưởng Sở cảnh sát South Yorkshire, chỉ huy lực lượng an ninh tại trận đấu đã chấp thuận mở Cổng C lúc 14h52. Khoảng 2.000 người lập tức ùa qua cổng này để kịp giờ bắt đầu trận đấu. Nhưng thay vì hướng đến các pen ở hai bên còn trống, họ lại chạy qua đường hầm để lên pen 3 và 4, khi đó đã chật kín người.

Khu vực xảy ra thảm kịch ở sân vận động Hillsborough năm 1989. Đồ họa: Reuters

Hỗn loạn lập tức xảy ra. Lúc 14h59, các cổ động viên bắt đầu tìm cách thoát khỏi chen lấn, trèo rào xuống đường biên sau khung thành. Những hình ảnh chụp vài phút sau đó cho thấy người hâm mộ ở pen 3 bị dồn lên phía trước. Tình hình thêm tồi tệ lúc 15h04. Lượng người vào pen 3 quá nhiều khiến một rào ngăn chen lấn bị đổ, đám đông ngã đè lên nhau.

Lực lượng an ninh ban đầu cho rằng tình hình chỉ là do ai đó quá khích gây ra. Nhiều cổ động viên bắt đầu phá cửa ra vào pen, số khác cố ngoi đầu lên để thở hoặc được khán giả tầng trên giải cứu. Thêm nhiều rào ngăn chen lấn bị gãy.

Khi nhận ra mức độ nghiêm trọng, sĩ quan chỉ huy an ninh trong sân đã chạy đến gặp trọng tài chính Ray Lewis yêu cầu dừng trận đấu. Ông Lewis cất còi lúc hơn 15h05. Quy mô thảm họa dần hiện rõ. Nhiều người đã bị chết ngạt. Các thi thể được chuyển xuống đường biên, nhiều nạn nhân là trẻ em, thiếu niên.

Cổ động viên trèo lên tầng trên để thoát khỏi đám đông chen lấn. Ảnh: PA

Khu vực đường biên trở thành "chiến trường sơ cứu" đầy hỗn loạn. Lực lượng an ninh và nhân viên y tế bị quá tải. Những cổ động viên không bị thương chủ động tham gia hỗ trợ, thực hiện hồi sinh tim phổi CPR cho những nạn nhân đang hấp hối. Số khác gỡ biển quảng cáo để làm cáng tạm thời.

Cảnh sát không kích hoạt toàn bộ quy trình ứng phó khi xảy ra sự cố lớn. Việc liên lạc và nỗ lực điều phối không hiệu quả càng cản trở việc cứu nạn. Một số cổ động viên tìm cách đưa người bị thương ra xe cấp cứu nhưng bất thành vì cảnh sát khi đó đã bố trí phong tỏa quanh đường biên. 44 xe cứu thương đến sân vận động, nhưng cảnh sát chỉ cho một chiếc vào bên trong.

Đến 16h50, trên sân không còn bóng người, chỉ có quần áo và tờ rơi vương vãi khắp nơi hậu thảm họa. Thi thể các nạn nhân được chuyển đến phòng tập thể hình trong sân vận động.

Thảm kịch khiến 95 người thiệt mạng, hơn 760 người bị thương. Nạn nhân thứ 96 qua đời năm 1993, khi ngừng hỗ trợ sự sống sau nhiều năm hôn mê. Nạn nhân thứ 97 bị tổn thương não, qua đời năm 2021.

Cảnh sát và cổ động viên sơ tán người bị thương. Ảnh: AFP

Ngay sau thảm họa, cảnh sát đổ lỗi nguyên nhân là những cổ động viên Liverpool say xỉn và gây mất trật tự. Ông Duckenfield nói cổ động viên đã phá Cổng C.

Báo cáo sơ bộ năm 1989 cho rằng lỗi nằm ở lực lượng hành pháp, bởi họ đã không đóng cửa đường hầm sau khi pen 3 và 4 đạt sức chứa tối đa. Báo cáo năm 1991 kết luận khi xe cứu thương đầu tiên đến hiện trường lúc 15h15, tất cả trường hợp tử vong đều đã không thể cứu chữa.

Năm 2009, một ủy ban độc lập được thành lập để xét lại thảm kịch. Ba năm sau, ủy ban thông báo cảnh sát "đã tham gia một cuộc che đậy quy mô lớn". Ủy ban không tìm thấy bằng chứng cho thấy rượu hoặc hành vi gây rối góp phần gây ra thảm họa và tin rằng 41 trường hợp tử vong có thể đã được ngăn chặn nếu các nỗ lực cứu hộ tốt hơn. Tháng 12/2012, kết luận trong báo cáo năm 1991 bị bác bỏ.

Một cuộc điều tra khác bắt đầu năm 2014. Năm 2015, ông Duckenfield điều trần rằng "đã nói dối" về việc cổ động viên phá Cổng C. Ông cũng nhận lỗi khi không đóng cửa hầm dẫn đến hai pen 3 và 4.

Năm 2016, bồi thẩm đoàn kết luận các nạn nhân "chết do sai phạm của người khác". Năm 2017, các cáo buộc hình sự được đưa ra với 6 cá nhân liên quan. Ông Duckenfield đối mặt 95 cáo buộc và bị đưa ra xét xử năm 2019. Trong phiên tòa thứ hai cùng năm, tòa kết luận ông vô tội. Các bị cáo khác cũng được trắng án hoặc hủy cáo buộc.

Người duy nhất bị kết tội là Graham Mackrell, nhân viên an toàn sân vận động. Ông Mackrell nộp phạt vì không hoàn thành nhiệm vụ do không bố trí đủ cửa quay tại Hillsborough.

Các khu pen bị xóa bỏ sau thảm kịch, các sân vận động sau đó chuyển thành sân toàn ghế ngồi. Đến năm 2022, một số sân mở lại khu đứng có thanh chắn an toàn từng hàng để đảm bảo không xảy ra chen lấn.

Như Tâm (Theo AFP, Britannica, Telegraph)