Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson buộc phải hoãn cuộc bỏ phiếu đêm 9/4 cho nghị quyết soạn dự luật ngân sách, vì không thể hội đủ số phiếu ủng hộ từ các thành viên trong chính đảng Cộng hòa, còn phe Dân chủ kiên quyết phản đối.

Nghị quyết được Thượng viện Mỹ thông qua vào cuối tuần qua. Văn kiện là bộ khung để lưỡng viện quốc hội bắt đầu đàm phán về dự luật ngân sách liên bang, ảnh hưởng trực tiếp đến những quyết sách then chốt của Tổng thống Donald Trump về biên giới, y tế, phúc lợi và đặc biệt là gia hạn đạo luật giảm thuế được ban hành năm 2017 trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Nhưng sau gần nửa tuần thương lượng, dự luật ngân sách vẫn bế tắc ở Hạ viện. Thách thức lớn nhất với ông Trump và các lãnh đạo Cộng hòa ở Hạ viện đến từ nhóm nghị sĩ bảo thủ trong đảng, những người quyết không chấp nhận từ bỏ nguyên tắc kỷ luật tài khóa.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 6/4. Ảnh: AP

Nhóm nghị sĩ Cộng hòa bảo thủ cho rằng mức giảm chi tiêu công trong nghị quyết của Thượng viện quá thấp, chỉ khoảng 4 tỷ USD. Họ đề nghị cắt giảm chi ngân sách 2.000 tỷ USD trong 10 năm tới để cân bằng khoản thâm hụt 5.700 tỷ USD từ việc gia hạn lệnh giảm thuế.

Ông Trump nhiều ngày qua đã tìm cách gây áp lực lên những thành viên bất đồng trong đảng Cộng hòa. Hôm 8/4, ông gặp nhóm nghị sĩ bảo thủ này tại Nhà Trắng, kêu gọi họ ủng hộ nghị quyết. Vài tiếng sau, trong sự kiện vận động tài trợ cho đảng Cộng hòa duy trì quyền kiểm soát Hạ viện, ông lặp lại thông điệp, yêu cầu các nghị sĩ thông qua dự luật bằng mọi giá.

"Tôi đã có cuộc gặp rất tốt với một số người trong số họ, nhưng với những ai còn lưỡng lự, các ông bà chỉ cần nhắm mắt duyệt dự luật. Đây là một dự luật tuyệt vời. Đừng làm lớn chuyện nữa", ông Trump nói, thêm rằng đảng Cộng hòa cũng cần phải học hỏi phe Dân chủ về thỏa hiệp nội bộ và đồng lòng khi bỏ phiếu. "Các ông bà không thể có được mọi thứ. Không có chuyện đó".

Ông Trump nhấn mạnh rằng nếu các nghị sĩ Cộng hòa đồng lòng duyệt nghị quyết ngân sách và toàn bộ chương trình nghị sự của ông, họ sẽ giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026. Ông dự đoán đảng mình sẽ giành thêm "40, 50, thậm chí 60 ghế", phá vỡ xu hướng thông thường của các mùa bầu cử giữa kỳ là đảng nắm Nhà Trắng thường mất ưu thế đa số ở Hạ viện hoặc Thượng viện.

"Nếu không hoàn thành được việc này chỉ vì vài người muốn tỏ ra cao thượng, chúng ta chỉ còn nước bật cười, hoặc thậm chí là khóc, ngay trước mặt họ", ông Trump nói.

Sáng 9/4, khi Ủy ban Quy tắc của Hạ viện chuẩn bị xem xét nghị quyết, ông Trump tiếp tục đăng trên Truth Social thông điệp kêu gọi phe bảo thủ nhượng bộ: "Đây là lúc quan trọng nhất để chúng ta thông qua dự luật đẹp tuyệt vời này. Nước Mỹ sẽ cất cánh mạnh mẽ chưa từng thấy!"

Nghị sĩ Chip Roy, bang Texas, lãnh đạo nhóm nghị sĩ bảo thủ đảng Cộng hòa tại Hạ viện, trong buổi họp về dự luật ngân sách ngày 9/4. Ảnh: AP

Nhưng mọi nỗ lực của ông Trump và các lãnh đạo đảng Cộng hòa cũng không đủ để phá thế bế tắc.

Nhóm nghị sĩ bảo thủ không hài lòng khi Thượng viện ra nghị quyết yêu cầu chỉnh sửa dự luật ngân sách được Hạ viện thông qua hồi tháng 2, với phiên bản mới không đặt thời hạn cho biện pháp giảm thuế và sẽ khiến núi nợ công 36.600 tỷ USD của Mỹ tăng cao hơn.

Hạ nghị sĩ Eric Burlison khẳng định nếu không có sự ủng hộ từ nhóm bảo thủ này, Hạ viện sẽ không bao giờ thông qua được nghị quyết điều chỉnh dự luật ngân sách. Ông nói mình có thể nghĩ lại nếu có cam kết rõ ràng rằng Thượng viện cũng đồng thuận giảm chi tiêu ngân sách sâu hơn nữa.

Hạ nghị sĩ Eli Crane bác bỏ lời kêu gọi rằng nghị quyết ngân sách cần được thông qua bằng mọi giá để bảo vệ các quyết sách của Tổng thống Trump, gọi đây là chiêu bài chính trị ép phe bảo thủ chấp nhận thay đổi những gì đã được thống nhất từ trước.

Chủ tịch Ủy ban Ngân sách Hạ viện Jodey Arrington cũng lo ngại các đồng nghiệp ở Thượng viện không nhận thức được nhu cầu cân bằng ngân sách liên bang.

Trong khi đó, hạ nghị sĩ Chip Roy, người đã gặp ông Trump một ngày trước, thẳng thắn chỉ trích Nhà Trắng và các lãnh đạo đảng Cộng hòa "đang làm toán bịp", nhấn mạnh nghị quyết được Thượng viện thông qua chỉ toàn giảm thuế mà không giảm chi tiêu.

"Đừng đánh lừa người dân Mỹ nữa. Các ông bà không thể viết đại vài thứ lên bảng rồi tuyên bố: 'Phương án này tự sinh ra tiền nuôi nó'. Không phải thế. Hãy mang tẩy và bút đến trước mặt tôi, viết rõ mọi thứ lên giấy rồi chứng minh cho tôi thấy đi", Roy bức xúc.

"Thông điệp này, tôi gửi thẳng cho Nhà Trắng, những đồng nghiệp của tôi thuộc đảng Cộng hòa ở Thượng viện và các lãnh đạo Hạ viện ở cả hai đảng. Tôi sẽ không bỏ phiếu ủng hộ vì đây là một văn kiện vô trách nhiệm", ông nhấn mạnh.

Thanh Danh (Theo CBS, Politico, Reuters, AP)