Xung đột giữa Israel và Iran trên thực tế đã âm ỉ từ rất lâu, khi Tel Aviv nhiều lần lên tiếng chỉ trích chương trình hạt nhân của Tehran, coi việc phá hủy năng lực hạt nhân của Iran là ưu tiên hàng đầu, trong khi Iran cũng xây dựng kho tên lửa đạn đạo khổng lồ và đe dọa "xóa sổ" Israel.
Trong thời gian này, Israel đã âm thầm xây dựng kế hoạch không kích phủ đầu, với mục tiêu xóa bỏ mối đe dọa kép từ chương trình hạt nhân và tên lửa của Iran. Đến ngày 12/6, những dấu hiệu rõ ràng đầu tiên của cuộc chiến xuất hiện, khi Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) yêu cầu người dân ở Quận 18 của Tehran, thủ đô Iran, khu vực có cả tòa nhà quân sự và khu dân cư, khẩn trương sơ tán.
Khoảng 3h30 sáng 13/6, những tiếng nổ lớn vang lên ở Tehran. Israel tuyên bố đã không kích hàng chục mục tiêu quân sự trong lãnh thổ Iran, mở đầu chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" tập kích phủ đầu vào Tehran. IDF cũng cho biết đã nhắm mục tiêu cơ sở hạt nhân Natanz, cách thủ đô Tehran khoảng 225 km về phía nam, gây thiệt hại đáng kể.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu nói chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" của Israel đã nhắm vào "trái tim" của chương trình hạt nhân Iran. "Nếu không bị ngăn chặn, Iran có thể sản xuất vũ khí hạt nhân trong thời gian rất ngắn", ông nói.
Iran kiên quyết khẳng định chương trình hạt nhân của nước này chỉ có mục đích hòa bình. Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei cảnh báo Israel "nên chuẩn bị cho sự trừng phạt nặng nề", trong khi Ngoại trưởng Iran gọi đòn không kích của Tel Aviv là "lời tuyên chiến".
Vài giờ sau đó, Iran bắt đầu trả đũa bằng cuộc tấn công với khoảng 100 tên lửa đạn đạo vào "hàng chục mục tiêu, trung tâm quân sự và căn cứ không quân" ở Israel. Chiến dịch đáp trả mang tên "Lời hứa Đích thực 3" bắt đầu chuỗi ngày tập kích qua lại giữa hai bên.
Các cuộc tấn công của Israel đã khiến một số quan chức quân sự hàng đầu Iran thiệt mạng, gồm cả Tư lệnh Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran Hossein Salami, cùng khoảng 14 nhà khoa học hạt nhân, trong đó có Fereydoon Abbasi, cựu lãnh đạo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Iran.
IDF cho hay đã phát động nhiều đợt tấn công vào các cơ sở máy bay không người lái và kho tên lửa của Iran. Quân đội Israel ngày 17/6 cho biết đã giành được "ưu thế hoàn toàn" trên bầu trời Tehran và đã phá hủy 1/3 số bệ phóng tên lửa của nước này.
Tuyên bố được đưa ra sau khi tên lửa Iran tấn công bốn khu vực ở miền bắc và miền trung Israel, khiến ít nhất 8 dân thường thiệt mạng. Tehran cho hay mục tiêu tấn công của họ là các cơ sở an ninh hàng đầu của Tel Aviv và đã kêu gọi cư dân các thành phố lớn ở Israel sơ tán.
Một tuần sau khi bùng phát, xung đột mới giữa Israel và Iran chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. IDF tối 18/6 triển khai 60 tiêm kích tấn công hơn 20 cơ sở hạt nhân và nhà máy sản xuất vũ khí ở thủ đô Tehran.
Khoảng một giờ sau, IDF phát hiện loạt tên lửa đạn đạo phóng từ lãnh thổ đối phương. Tuy nhiên, quân đội Israel cho hay Iran chỉ sử dụng số ít tên lửa và không ghi nhận thương vong sau đòn đáp trả.
Nhưng đến sáng 19/6, còi báo động vang lên khắp miền bắc, miền nam, miền trung Israel, khi Iran phát động đợt tấn công tiếp theo bằng tên lửa đạn đạo. Theo truyền thông Israel, đợt tấn công này có quy mô lớn hơn những lần trước đó, với khoảng 30 tên lửa được khai hỏa và ít nhất 4 địa điểm ở miền trung, miền nam Israel đã bị tập kích.
Nhiều tiếng nổ lớn vang lên ở nước này, khi các tên lửa đánh trúng Tel Aviv, Ramat Gan và Holon, gây thiệt hại nghiêm trọng, báo Israel cho hay.
Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei đã tuyên bố nước này sẽ "không đầu hàng" và cảnh báo bất kỳ sự can thiệp quân sự nào của Mỹ cũng sẽ dẫn đến "thiệt hại không thể khắc phục", giữa lúc có nhiều thông tin chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đang cân nhắc tham gia chiến dịch của Israel.
CBS News dẫn nguồn tin nới rằng Tổng thống Trump đang cân nhắc khả năng tiến hành đòn tập kích các địa điểm hạt nhân của Iran.
Iran có một số cơ sở hạt nhân quan trọng, gồm cả Natanz và Fordow, trong đó "pháo đài hạt nhân" Fordow được xây dựng sâu bên trong một ngọn núi mà Israel được cho là không có khả năng phá hủy. Các chuyên gia cho biết cơ sở hạt nhân này có thể được sử dụng để làm giàu uranium đến cấp độ có thể dùng để chế tạo vũ khí nguyên tử.
Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế Rafael Grossi cho biết có khả năng tất cả 15.000 máy ly tâm tại cơ sở lớn nhất Natanz bị hư hại nghiêm trọng do các cuộc không kích của Israel. Ông cho biết có "rất ít thiệt hại nếu có" có thể được nhìn thấy tại Fordow.
Đại sứ Israel tại Mỹ Yechiel Leiter hôm 16/6 thừa nhận chỉ có Mỹ là quốc gia duy nhất trên thế giới sở hữu loại bom có thể thả xuống từ trên không để phá hủy Fordow. Ông Leiter nhắc đến bom xuyên phá hầm ngầm GBU-57/B MOP, nặng gần 14 tấn, chỉ có thể được thả từ oanh tạc cơ B-2.
"Một cuộc tấn công đơn phương của Israel sẽ làm chậm chương trình hạt nhân của Iran trong vài tuần đến vài tháng. Một cuộc tấn công của Mỹ có thể khiến nó chậm lại 1-2 năm", Ali Vaez, giám đốc Dự án Iran thuộc Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế ở Bỉ, nói.
Tuy nhiên, ông cảnh báo nếu Mỹ can thiệp, "cánh cửa ngoại giao sẽ hoàn toàn đóng lại. Iran có thể sẽ cố thủ để chờ khôi phục chương trình hạt nhân và chạy đua phát triển vũ khí".
 |
Khung cảnh đổ nát sau đòn không kích của Iran ở thành phố Rishon LeZion, Israel ngày 14/6. Ảnh: WP |
Hiện chưa rõ Mỹ có quyết định tham gia chiến dịch của Israel hoặc liệu Tel Aviv có thể đạt được mục tiêu mà họ theo đuổi hay không. Nhưng cả Israel và Iran đều đang gánh chịu những tổn thất nặng nề trong một tuần giao tranh không ngớt bằng những loại vũ khí uy lực nhất.
Iran cho biết ít nhất 225 người thiệt mạng và khoảng 1.480 người bị thương vì các đòn không kích của Israel, trong đó có nhiều dân thường. Trong khi đó, ít nhất 24 người thiệt mạng và hơn 800 người bị thương ở Israel sau các cuộc đáp trả của Iran.
Sợ hãi và hỗn loạn đã bao trùm thủ đô Tehran của Iran khi đối mặt những cuộc không kích liên tục và nguy cơ xung đột leo thang nghiêm trọng hơn. Hàng dài người và xe nối đuôi nhau rời khỏi Tehran khiến các tuyến đường tắc nghẽn nghiêm trọng.
Zahra, nhà thiết kế thời trang ở Tehran, cho biết cô đang cố gắng rời thủ đô để về quê ở miền tây Iran nhưng các tuyến đường đều kẹt cứng.
"Chúng tôi không biết mình phải làm gì. Chúng tôi có thể hoặc nên đưa ra những quyết định ra sao? Chúng tôi không có Internet nên thậm chí không thể biết tin tức", cô nói. "Mọi người chỉ đang nghĩ cách để cứu lấy mạng sống của mình và những người thân yêu. Mọi người chỉ muốn tìm cách tránh tên lửa".
"Việc phải sống với nỗi bất an không biết tên lửa có sắp rơi xuống chỗ mình hay không thật điên rồ", Ella Keren, cư dân thành phố Tel Aviv ở Israel, nói ngày 17/6.
Cuộc xung đột trực tiếp gần nhất giữa Israel và Iran là vào tháng 10/2024, khi Tehran phóng gần 200 tên lửa đạn đạo về phía lãnh thổ đối phương. Tuy nhiên, căng thẳng hiện tại đã kéo dài và gây thiệt hại nghiêm trọng hơn, cũng như tiềm ẩn nguy cơ leo thang lớn hơn nhiều.
"Mọi thứ chúng ta đang chứng kiến đều vượt ngoài dự đoán", Aaron Stein, Chủ tịch Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, nói.
Thùy Lâm (Theo BBC, NPR, Sky News)
