Một tài xế chiều 26/5 lao xe vào đám đông đang ăn mừng câu lạc bộ Liverpool vô địch giải Ngoại hạng Anh trên phố Water, thành phố Liverpool. Tai nạn khiến 65 người bị thương. Nghi phạm là Paul Doyle, 53 tuổi, cựu đặc nhiệm thủy quân lục chiến Anh đến từ Liverpool. Ông ta đối mặt 7 cáo buộc, trong đó có lái xe nguy hiểm và cố ý gây thương tích nghiêm trọng. Công tố viên mô tả Doyle "dùng xe như vũ khí" với đám đông.

Vụ lao xe xảy ra một tháng sau thảm kịch tương tự ở Vancouver, Canada. Một chiếc SUV màu đen đâm vào đám đông tham gia lễ hội đường phố của cộng đồng người Philippines tại thành phố, khiến ít nhất 11 người chết và nhiều người bị thương.

Giữa tháng 2, Đức hứng chịu vụ lao xe nhằm vào đám đông tham gia cuộc biểu tình do một công đoàn tổ chức, khiến hai người chết, 37 người bị thương. Nghi phạm 24 tuổi, là người Afghanistan đang xin tị nạn ở Đức. Các công tố viên cho biết nghi phạm dường như có động cơ liên quan Hồi giáo cực đoan.

Tháng 1, một vụ lao xe xảy ra ở thành phố New Orleans, bang Louisiana, Mỹ làm ít nhất 15 người chết. Cảnh sát coi đây là "hành động khủng bố". Tháng 12/2024, ít nhất 5 người thiệt mạng, hơn 200 người bị thương trong vụ lao xe vào chợ Giáng sinh ở thành phố Magdeburg, miền đông Đức. Nghi phạm là bác sĩ 50 tuổi người Arab Saudi, sinh sống ở Đức từ năm 2006 và ủng hộ đảng cực hữu AfD.

Tháng 11/2024, một người đàn ông 62 tuổi lao xe vào đám đông tập thể dục trong khu thể thao ở thành phố Chu Hải, tỉnh Quảng Đông, miền nam Trung Quốc, khiến 35 người chết.

Loạt diễn biến cho thấy số vụ lao xe trên thế giới đang có chiều hướng gia tăng. Dễ thực hiện phần nào là nguyên nhân khiến ôtô trở thành lựa chọn để gây thương vong hàng loạt.

"Phương thức này không đòi hỏi phải tập luyện hay có kỹ năng đặc biệt, khó bị phát hiện từ trước", viện chính sách toàn cầu phi lợi nhuận RAND đánh giá.

Hiện trường vụ lao xe vào đám đông người hâm mộ bóng đá ở Liverpool, Anh ngày 26/5. Ảnh: AP

Số liệu toàn diện còn hạn chế, nhưng một nghiên cứu của Đại học San Jose State, bang California, cho thấy số lượng các vụ lao xe vào đám đông tăng mạnh trong một thập kỷ gần đây.

Năm 2016, lao xe là hình thức tấn công gây chết chóc nhất, chiếm hơn nửa số thương vong trong những vụ nghi liên quan khủng bố cùng năm. Trong số này, thảm kịch nặng nề nhất xảy ra ở Nice, Pháp tháng 7/2016. Một người đàn ông lao xe tải vào đám đông tập trung mừng quốc khánh, khiến 86 người chết.

Theo Trung tâm An ninh Giao thông Quốc gia Mỹ, thế giới trong 6 tháng qua ghi nhận 16 vụ lao xe, làm 71 người chết.

"Một chiếc xe, một con dao - chúng đều là những vật dụng, phương tiện thường ngày. Rất khó xác định ai đó dùng chúng với ý định xấu trước khi quá muộn", Bart Schuurman, giáo sư về chủ nghĩa khủng bố và bạo lực chính trị tại Đại học Leiden, Hà Lan, nói với euronews.

Trong trường hợp tấn công khủng bố có tổ chức, sử dụng phương tiện giao thông giúp nghi phạm không cần phải tìm đến chất nổ và vũ khí, vốn khó tiếp cận vì các biện pháp an ninh, ông Schuurman bổ sung.

Nhưng không phải mọi vụ tấn công đều do các nhóm khủng bố lên kế hoạch. Một số trường hợp liên quan đến tình trạng tâm thần, như vụ lao xe ở Chu Hải, hoặc liên quan ý thức hệ nhưng do cá nhân tự thực hiện.

Schuurman nói rằng những kẻ cực đoan cánh hữu "nhanh chóng áp dụng" phương thức lao xe, như khi một thanh niên 25 tuổi tự nhận là "người độc thân không tự nguyện" lao xe vào đám đông phụ nữ ở Toronto, Canada, năm 2018, khiến 10 người chết.

"Có dấu hiệu rõ ràng cho thấy các phe, nhóm đang học theo lẫn nhau", ông Schuurman cảnh báo. "Họ xem tin tức và có thể nghĩ 'phương thức này dễ thực hiện'".

Giới chuyên gia cảnh báo sự đa dạng về thủ phạm và động cơ khiến giới chức các nước đối mặt nhiều thách thức trong ngăn chặn những vụ lao xe.

"Những người thực hiện điều này thường uất ức, có cảm giác bất công, tức giận", nhà xã hội học Vincent Miller, Đại học Kent, Anh nói với DW. "Chúng thường là bột phát hoặc lên kế hoạch rất vội vàng", ông Miller lưu ý.

Pauline Paille, chuyên gia về an ninh quốc tế tại RAND Europe, tham gia một nghiên cứu năm 2022 nhằm giúp Ủy ban châu Âu lên phương án ngăn chặn những vụ lao xe trong tương lai.

"Khó để hiểu được động cơ gây án và liệu có mẫu hình nào không, hay đó chỉ là hàng loạt sự kiện đơn lẻ", bà Paille cho biết. "Tôi không nghĩ đây là mối đe dọa riêng đối với châu Âu. Về mặt tâm lý, tôi nghĩ còn tùy thuộc vào động lực và quan điểm chính trị của kẻ tấn công".

Báo cáo của RAND xem xét đến việc nhiều kẻ lao xe đã đi thuê phương tiện, như nghi phạm ở New Orleans, để nghiên cứu cách ứng phó. Siết quản lý, yêu cầu đặt cọc tài chính hay kiểm tra kỹ tiểu sử người thuê có thể là lựa chọn phù hợp.

Một phương án nữa là thiết kế lại các khu vực đô thị, như tách biệt đường cho xe và cho người đi bộ.

"Bố trí những thứ khiến phương tiện khó tiếp cận một số nơi nhất định. Những thứ này vẫn hữu ích cho người dân, và còn đảm bảo thêm an toàn cho họ", bà Paille nói, nêu ví dụ như cột chắn. Tuy nhiên, bà lưu ý hiệu quả của biện pháp này còn chưa rõ ràng.

Chiếc xe của nghi phạm tại hiện trường vụ lao xe ở New Orleans, bang Louisiana, Mỹ ngày 1/1. Ảnh: AP

Cơ quan An ninh mạng và hạ tầng, Bộ An ninh Nội địa Mỹ, khuyến nghị người dân, đặc biệt là các đơn vị cho thuê xe, báo cáo cho giới chức nếu phát hiện điểm bất thường như người thuê không lý giải được kế hoạch sử dụng xe, tỏ ra lo lắng, thiếu giấy tờ, gặp khó khăn khi sử dụng phương tiện hay thường xuyên xuất hiện ở một địa điểm suốt nhiều ngày mà không rõ lý do.

Khi xảy ra lao xe, người đi bộ cần chạy đến nơi an toàn gần nhất, nấp sau các vật thể có thể che chắn, nhanh chóng đứng dậy khi bị ngã để tránh bị cán qua người.

"Giám sát, lắp rào chắn nơi công cộng, hoạt động tình báo... Chúng ta đã thực hiện nhiều biện pháp. Nhiều cá nhân bị bắt trước khi họ thực hiện được âm mưu tấn công. Nhưng chúng ta không thể chắc chắn an ninh đã được đảm bảo 100%", ông Schuurman.

Như Tâm (Theo TIME, DW, euronews)