Những đảng viên Cộng hòa lo ngại về đòn thuế đối ứng toàn cầu mới nhất của Tổng thống Donald Trump đã thử nhiều cách để thúc đẩy ông đi theo hướng khác. Và một trong những người chỉ trích mạnh mẽ nhất biện pháp thuế quan, thượng nghị sĩ Rand Paul, hôm 2/4 đã thử một cách tương đối mới lạ.

Ông chỉ ra nguy cơ đối đảng Cộng hòa thất bại trong các cuộc bầu cử tới đây, khi chính quyền Trump liên tiếp tung ra những chính sách thuế làm ảnh hưởng đến cuộc sống của cử tri Mỹ, làm mất lòng cả đồng minh và đối tác.

Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng sau khi công bố các biện pháp thuế mới hôm 2/4. Ảnh: AP

"Thuế quan cũng gây ra hệ lụy chính trị", Paul nói với các phóng viên. "Khi tổng thống William McKinley công bố các biện pháp thuế năm 1890, đảng Cộng hòa đã mất 50% số ghế trong cuộc bầu cử sau đó. Khi thượng nghị sĩ Reed Smoot và Willis C. Hawley áp dụng đòn thuế quan của họ vào đầu những năm 1930, chúng ta đã mất kiểm soát Hạ viện và Thượng viện trong suốt 60 năm".

"Vì thế, thuế quan không chỉ tệ đối với nền kinh tế mà còn gây nguy hại về mặt chính trị", thượng nghị sĩ Cộng hòa đại diện bang Kentucky nhấn mạnh.

Bất kể lợi ích kinh tế về mặt lý thuyết của các mức thuế quan mới được chính quyền Trump tung ra là gì, lịch sử cho thấy chúng luôn đi kèm với tổn thất to lớn với đảng Cộng hòa, và hầu như luôn là đảng Cộng hòa hứng chịu, giới quan sát đánh giá.

Lịch sử đang có nguy cơ lặp lại khi đảng Cộng hòa, vốn luôn tự định nghĩa mình là những người theo đuổi thương mại tự do trong những thập kỷ gần đây, đột nhiên phải đối mặt với chủ nghĩa bảo hộ của Tổng thống Trump và một cú sốc kinh tế khiến không chỉ nước Mỹ mà cả thế giới chao đảo.

Điều này đang tạo ra những chia rẽ bên trong đảng. Một số thành viên quốc hội và những đảng viên Cộng hòa nhiều ảnh hưởng đã nhanh chóng thể hiện lập trường không đồng tình với động thái của ông chủ Nhà Trắng.

"Tôi nghĩ đây thực sự là thảm họa với công chúng Mỹ, người tiêu dùng, các gia đình và người lao động", Art Pope, giám đốc điều hành một chuỗi bán lẻ hàng hóa tổng hợp ở Bắc Carolina, nhà tài trợ lâu năm của đảng Cộng hòa, cho hay.

"Tổng thống Trump đã phạm sai lầm", ông nói thêm. "Bạn sẽ chứng kiến phong trào bảo thủ, đảng Cộng hòa, bị chia rẽ, giữa những người bảo thủ truyền thống theo quan điểm Reagan, những người tin vào tự do và hạn chế can thiệp của chính phủ, với những người ủng hộ ông Trump theo chủ nghĩa dân tộc, dân túy, tin rằng quyền lực chính phủ nên được sử dụng để áp đặt tầm nhìn của họ về những gì tốt nhất cho xã hội".

Dù những tiếng nói chỉ trích về đòn thuế của Tổng thống Trump chỉ đến từ thiểu số trong đảng Cộng hòa, theo giới phân tích, đây vẫn là phản ứng dữ dội nhất kể từ khi ông trở lại Nhà Trắng.

"Như tôi đã luôn cảnh báo, thuế quan là chính sách tồi và việc gây chiến trên mặt trận thương mại với các đối tác của chúng ta sẽ gây tổn hại nhiều nhất cho người lao động Mỹ", Mitch McConnell, cựu lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện, nói. "Vào thời điểm người Mỹ đang phải thắt lưng buộc bụng, chúng ta nên tránh các chính sách gây thêm đau đớn".

Thượng nghị sĩ Chuck Grassley, đảng viên Cộng hòa đến từ Iowa đã phục vụ tại quốc hội 50 năm, ngày 3/4 đề xuất một luật nhằm hạn chế khả năng đơn phương áp thuế của Tổng thống và trao cho quốc hội thẩm quyền chặn các khoản thuế mới.

Theo Grassley, Hiến pháp Mỹ quy định quốc hội có thẩm quyền đối với các vấn đề thương mại, nhưng nhánh lập pháp đã dần nhường lại quyền này cho nhánh hành pháp. "Quốc hội đã ủy quyền cho nhánh hành pháp kiểm soát hoạt động ngoại thương trong thời gian quá dài", ông nói.

4 thượng nghị sĩ Cộng hòa, gồm McConnell, Rand Paul, Lisa Murkowski và Susan Collins, hôm 2/4 đã cùng phe Dân chủ bỏ phiếu để thông qua một nghị quyết tại Thượng viện yêu cầu dừng áp thuế với Canada.

Động thái này chủ yếu mang tính biểu tượng vì nó có rất ít cơ hội được Hạ viện do đảng Cộng hòa kiểm soát thông qua. Tuy nhiên, việc 4 thượng nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ dự luật rõ ràng cho thấy tâm lý bất an đang ngày càng tăng trong nội bộ đảng này với chính sách thuế của ông Trump.

Thượng nghị sĩ Rand Paul phát biểu tại Đồi Capitol hôm 3/4. Ảnh: AP

"Tôi nhận thức sâu sắc về những tác động tiêu cực đối với các gia đình và doanh nghiệp ở Alaska nếu thuế quan làm tăng chi phí với những mặt hàng thiết yếu", thượng nghị sĩ Murkowski đại diện bang Alaska viết trên X.

Tim Chapman, chủ tịch một nhóm nghiên cứu do cựu phó tổng thống Mike Pence thành lập, cảnh báo trên X rằng "vết rạn nứt lớn" đang xuất hiện trong đảng Cộng hòa vì thuế quan, khi một số người bảo thủ truyền thống hy vọng đây chỉ là chiến thuật đàm phán, nhưng những người khác trong chính quyền lại thúc đẩy "chủ nghĩa bảo hộ vĩnh viễn nhằm xóa bỏ thâm hụt thương mại".

"Chúng tôi đã trò chuyện với các lãnh đạo doanh nghiệp trên khắp cả nước", ông cho hay. "Nhìn chung, họ muốn ủng hộ chính quyền. Nhưng tôi liên tục nghe thấy họ nhắc tới việc những hỗn loạn xuất phát từ thuế quan đang tác động tiêu cực đến doanh nghiệp của họ. Tôi nghĩ họ sẵn sàng chịu đựng một phần tình huống khủng khiếp này, nhưng nếu bạn yêu cầu họ chịu đựng thêm nữa, mọi thứ sẽ sụp đổ theo cách rất tệ".

Dù vậy, nhiều đảng viên Cộng hòa khác lại kiên định tin rằng những cú sốc hay gián đoạn về kinh tế là cần thiết để sắp xếp lại trật tự thương mại.

"Chúng ta sẽ sản xuất trong nước nhiều hơn so với trước đây", Robert Bigelow, ông trùm khách sạn và hàng không vũ trụ, người đã quyên góp hơn 15 triệu USD cho chiến dịch tranh cử năm 2024 của ông Trump, nói. "Nhiều năm qua, chúng ta đã lơ là trong việc phản ứng trước các mức thuế quan mà nước khác áp đặt lên mình".

Adam Geller, nhà thăm dò ý kiến đảng Cộng hòa, cho rằng những tiếng nói "nổi loạn" trong đảng là không đáng kể. "Sẽ có một số lời than vãn", ông cho biết. "Nhưng cuối cùng, Tổng thống Trump sẽ chiến thắng".

Một số đảng viên Cộng hòa tại quốc hội cũng ủng hộ mạnh mẽ Tổng thống.

"Người tiêu dùng sẽ không thích mức giá cả bất kỳ thứ gì họ phải bỏ tiền ra mua, kể cả xăng và hàng tạp hóa, khi Trung Quốc là nhà cung cấp duy nhất của chúng ta", Jodey Arrington, chủ tịch ủy ban ngân sách Hạ viện, nói. "Để thiết lập lại trật tự thương mại thế giới và cân bằng sân chơi cho các nhà sản xuất Mỹ, chúng ta phải chấp nhận một ít đau đớn để đổi lấy rất nhiều thịnh vượng và an ninh lâu dài".

Tom Cole, chủ tịch ủy ban phân bổ ngân sách Hạ viện, trong khi đó cho biết ông nhìn chung tán thành những gì Tổng thống Trump đang cố gắng thực hiện, song cảnh báo đây "sẽ là một chặng đường gập ghềnh".

Vũ Hoàng (Theo Washington Post, Financial Times, AFP, Reuters)