Trong cuộc chiến nhắm vào các đại học hàng đầu nước Mỹ, chính quyền Tổng thống Donald Trump dường như có ý định cắt dòng chảy sinh viên quốc tế, nhóm từ lâu giúp thúc đẩy đổi mới khoa học ở Mỹ và rót hàng chục tỷ USD vào nền kinh tế nước này.

Ngoại trưởng Marco Rubio ngày 28/5 cho biết Bộ Ngoại giao sẽ phối hợp với Bộ An ninh Nội địa để thu hồi thị thực của sinh viên Trung Quốc. Nhóm bị thu hồi gồm những người có liên hệ với chính quyền Trung Quốc hoặc đang theo học các lĩnh vực quan trọng.

Thông báo được đưa ra chỉ một ngày sau khi ông yêu cầu các đại sứ quán Mỹ trên thế giới tạm ngừng lên lịch phỏng vấn visa du học sinh mới để chuẩn bị đợt rà soát các bài đăng mạng xã hội của người đăng ký.

Bộ An ninh Nội địa Mỹ (DHS) ngày 22/5 thu hồi giấy phép Chương trình Sinh viên và Trao đổi Du học (SEVP) của Đại học Harvard. SEVP là cơ chế cho phép các đại học tại Mỹ tuyển du học sinh và đào tạo sinh viên nước ngoài có visa du học.

Tuy nhiên, lệnh thu hồi đã vấp phản đối từ tòa án ở Massachusetts và DHS ngày 29/5 thông báo cho Harvard 30 ngày để phản hồi các cáo buộc mà chính quyền đưa ra, chứng minh họ không đáng bị tước quyền tuyển sinh quốc tế.

Những người tham gia cuộc biểu tình ủng hộ sinh viên quốc tế tại Đại học Harvard ở Boston, Massachusetts ngày 27/5. Ảnh: AFP

Trong tuyên bố ngày 4/6, Tổng thống Trump yêu cầu dừng lập tức toàn bộ việc cấp mới thị thực loại F, M và J cho du học sinh nước ngoài tới Harvard để học tập hoặc tham gia chương trình trao đổi do trường này tổ chức.

Tổng thống cũng chỉ đạo Ngoại trưởng Mỹ rà soát và không loại trừ khả năng thu hồi thị thực sinh viên đối với những người đã nhập học. Lệnh này dự kiến có hiệu lực trong 6 tháng và có thể được gia hạn.

Đây được coi là đòn giáng nặng nề đối với Đại học Harvard, bởi nếu họ thách thức quyết định này của chính quyền Trump, vụ kiện nhiều khả năng sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao, nơi từng ra phán quyết ủng hộ lệnh cấm nhập cảnh với người Hồi giáo của ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên.

Những động thái này cho thấy chiến dịch nhắm vào các đại học Mỹ của chính quyền ông Trump đang được mở rộng, với mục tiêu mà ông chủ Nhà Trắng tuyên bố là "giành lại các tổ chức giáo dục vĩ đại một thời của chúng ta khỏi phe cực tả".

Ông Trump đã dọa cắt hàng trăm triệu USD viện trợ liên bang cho các đại học với lý do họ không thể kiểm soát tình trạng bài Do Thái trong khuôn viên trường và bất bình về các chương trình đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI).

Bằng cách nhắm mục tiêu vào sinh viên quốc tế, chính quyền ông Trump giáng đòn mạnh hơn vào các đại học khi đe dọa nguồn thu quan trọng của họ. Chuyên gia cảnh báo nếu chính quyền thành công trong nỗ lực này hoặc những hỗn loạn thúc đẩy sinh viên quốc tế tìm đến những trường khác bên ngoài nước Mỹ, nền kinh tế Mỹ và các đại học sẽ phải trả giá đắt.

"Điều đó sẽ làm tổn hại lợi nhuận của các đại học, cũng như nguồn thu của các địa phương xung quanh những trường này", Gaurav Khanna, nhà kinh tế Đại học California ở San Diego, nói.

Cả nước Mỹ hiện có hơn 1,1 triệu sinh viên quốc tế, hơn một nửa trong đó đến từ Ấn Độ và Trung Quốc. Tuy sinh viên quốc tế chỉ chiếm khoảng 6% tổng số sinh viên ở Mỹ, họ đã rót gần 44 tỷ USD vào nền kinh tế nước này trong năm học 2023-2024, theo tổ chức giáo dục quốc tế phi lợi nhuận NAFSA.

Trung Quốc dẫn đầu về số sinh viên quốc tế ở cấp đại học tại Mỹ, chiếm khoảng 25%. Tuy nhiên, ở các cấp sau đại học, Ấn Độ là nước có nhiều sinh viên theo học ở Mỹ nhất. Trong năm học 2023-2024, gần 40% sinh viên quốc tế hệ sau đại học đến từ Ấn Độ.

Sinh viên Đại học Columbia, New York, dự lễ tốt nghiệp giữa trời mưa ngày 21/5. Ảnh: AP

Học phí của sinh viên quốc tế đã trở thành nguồn thu quan trọng cho nhiều đại học Mỹ. Trong khi sinh viên Mỹ được trợ cấp tài chính hoặc phải đóng học phí thấp hơn, sinh viên quốc tế thường phải chi nhiều hơn để theo học nền giáo dục Mỹ. Đối với hàng chục trường, sinh viên quốc tế chiếm hơn 20% tổng số sinh viên.

"Hầu hết sinh viên quốc tế đều đóng đúng mức học phí niêm yết tại các trường đại học tư thục", Morton Schapiro, cựu chủ tịch Đại học Northwestern và Đại học Williams College, nói.

Schapiro thêm rằng tại một số đại học công lập, mức học phí niêm yết cho sinh viên quốc tế cao hơn học phí đối với sinh viên đến từ bang khác.

Khanna cho biết sinh viên quốc tế là nguồn thu đặc biệt quan trọng đối với các đại học nghiên cứu công ở Mỹ, nơi học phí của họ giúp bù đắp cho nguồn thu từ sinh viên địa phương. Trong trường hợp số lượng du học sinh giảm, sinh viên ở Mỹ chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng.

"Sinh viên Mỹ có thể bị tăng học phí, trong khi chất lượng giảng dạy, mức độ đầu tư cho giáo dục hoặc ngân sách cho nghiên cứu giảm", Khanna nói.

Ngay từ trước nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump, động lực tuyển sinh quốc tế ở Mỹ đã thay đổi. Khi ông Trump lần đầu nhậm chức năm 2017, Trung Quốc là nơi có lượng sinh viên quốc tế hàng đầu ở Mỹ. Nhưng số lượng sinh viên Trung Quốc đã giảm những năm sau đó, trong khi sinh viên Ấn Độ tăng vọt.

"Số lượng sinh viên Trung Quốc lần đầu đăng ký tại các đại học Mỹ đã bắt đầu giảm và chưa phục hồi. Rất nhiều sinh viên Trung Quốc đã chuyển hướng sang các nước khác như Anh, Australia và Canada. Nhiều người cũng chọn ở lại trong nước vì Trung Quốc đã phát triển hệ thống giáo dục chất lượng cao", Khanna nói.

Số lượng sinh viên Trung Quốc và Ấn Độ tại Mỹ thay đổi qua các năm học, kể từ năm 2000. Đồ họa: Foreign Policy

Đối với nhiều nước từ lâu khao khát tuyển dụng nhân tài được đào tạo tại Mỹ, các chính sách nhắm vào du học sinh của ông Trump đã mang tới cơ hội. Khi các nhà nghiên cứu đối mặt với hỗn loạn về nguồn tài trợ của chính quyền và tình trạng cư trú bấp bênh, các nước châu Âu, Trung Quốc và Canada đang trải thảm đỏ chào đón họ. Điều này làm dấy lên lo ngại về tình trạng chảy máu chất xám ở Mỹ, gây ảnh hưởng tới nền giáo dục đại học và sau đại học.

Các đại học trên thế giới đang tung ra nhiều đề nghị hấp dẫn cho sinh viên quốc tế vào giai đoạn tuyển sinh cao điểm. Sau khi chính quyền Trump nói sẽ tước quyền tuyển sinh viên quốc tế của Harvard, Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong đã gửi lời mời tới những người bị ảnh hưởng, khuyến khích họ chuyển tới trường này học tập.

"Chúng tôi sẽ đưa ra các đề nghị hấp dẫn mà không có điều kiện đi kèm, cùng quy trình nhập học dễ dàng, hỗ trợ học thuật để tạo điều kiện chuyển đổi cho những sinh viên quan tâm", thông báo của Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong nêu rõ.

Thùy Lâm (Theo Foreign Policy, AFP, Reuters)