Cầm tờ kết quả khám bệnh và chỉ định nhập viện điều trị, Huy như chết lặng. Bác sĩ Nguyễn Văn Thanh, Phó trưởng Khoa Nội Thận - Tiết niệu, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, thông báo chàng trai đã bị suy thận mạn giai đoạn 4, tương lai có thể phải lọc máu hoặc ghép thận.

Mong muốn có vóc dáng đẹp trong thời gian ngắn đã khiến Huy tìm đến các hội nhóm mạng xã hội, nơi quảng cáo về thuốc giảm cân "thần tốc". Từ đây, anh mua và sử dụng liên tục nhiều tháng viên thuốc không nguồn gốc với niềm tin mình sẽ có được hình thể mơ ước.

Sau một tháng uống, Huy sụt khoảng 5 kg, nhưng đi tiểu nhiều hơn, nhanh chóng mệt mỏi, khát nước, ngủ kém, lượng nước tiểu giảm dần. Tưởng các triệu chứng này chỉ là hệ quả của quá trình thanh lọc, Huy không thăm khám. Khi mệt mỏi, buồn nôn, ăn uống kém ngày một rõ rệt, anh mới đến Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, nhận kết quả chức năng thận chỉ còn 10%.

Thói quen dùng thuốc, thực phẩm chức năng bừa bãi góp phần gây suy thận. Ảnh: Phùng Tiên

Câu chuyện của Huy không phải ngoại lệ. Nam, 25 tuổi, nhân viên kinh doanh kiêm vận động viên thể hình nghiệp dư, cũng trải qua cú sốc tương tự. Nhằm gia tăng khối cơ, Nam liên tục bổ sung khẩu phần giàu đạm, đồng thời sử dụng đủ loại thực phẩm chức năng và thuốc tăng cơ được quảng cáo rầm rộ trên mạng.

Chàng trai từng đạt giải cao trong những cuộc thi thể hình và đã có một vài thành tích nhất định. Trong đợt đi khám kiểm tra sức khỏe, Nam được phát hiện suy thận mạn tính do viêm kẽ thận mạn. Anh dường như không tin vào những gì đang hiện ra trước mắt mình.

"Bác sĩ nói thói quen bổ sung quá nhiều đạm động vật và sử dụng thực phẩm chức năng bừa bãi đã âm thầm hủy hoại thận của tôi", bệnh nhân nói.

Thống kê của Bộ Y tế Việt Nam cho thấy khoảng 6 triệu người tại nước ta mắc bệnh thận mạn, đa phần phát hiện muộn. Ở nhóm dưới 30 tuổi, tỷ lệ mắc mới tăng nhanh chủ yếu do thói quen dùng thuốc, thực phẩm chức năng không theo chỉ định y tế, vượt gấp 3-4 lần so với 10 năm trước. Bác sĩ Thanh cho biết mỗi tháng khoa tiếp nhận hàng chục ca trẻ tuổi nhập viện vì suy thận cấp hoặc mạn, trong đó phần lớn đều từng dùng thực phẩm chức năng hoặc "thuốc Đông y" tự mua.

Thận có chức năng giúp loại bỏ các chất thải ra ngoài và duy trì đủ lượng chất lỏng cho cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra các tế bào hồng cầu, sản xuất ra các hormone (nội tiết tố), giữ huyết áp ổn định. Bên cạnh đó, bộ phận này cũng tham gia vào quá trình tổng hợp vitamin D, giúp duy trì sức khỏe hệ xương khớp. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng suy thận, trong đó sử dụng thuốc bừa bãi là một trong những nguyên nhân phổ biến.

Thận dễ bị tổn thương không chỉ bởi bệnh lý nền mà còn do việc lạm dụng thuốc, đặc biệt các nhóm kháng sinh, thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid, lợi tiểu hay các chế phẩm mang danh giảm cân, tăng cơ, làm trắng da trôi nổi trên thị trường.

Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh, thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) tăng 50% nguy cơ tổn thương thận cấp nếu sử dụng kéo dài, thuốc nhuận tràng và ức chế bơm proton như omeprazol - vốn phổ biến với người trẻ, có thể gây suy thận mạn tính nếu dùng bừa bãi. Những viên dạng bột không rõ nguồn gốc, hay thậm chí chế phẩm đông y, nếu pha trộn corticoid và dược chất cấm, có thể hủy hoại thận sau vài tháng.

Đáng báo động hơn là nhiều thực phẩm chức năng, thuốc giảm cân trên thị trường chứa các hợp chất bị cấm như sibutramine, phenolphthalein, đã nhiều lần bị Cục Quản lý Thực phẩm Dược phẩm Mỹ (FDA) và Bộ Y tế cảnh báo về nguy cơ gây rối loạn tim mạch, gan, thận và thần kinh. Cơ chế "giảm mỡ nhanh" thường là lợi tiểu mạnh, gây mất nước, rối loạn chuyển hóa, giảm hấp thu dưỡng chất, dẫn đến hệ quả cấp tính như suy thận, nhiễm độc acid chuyển hóa, thậm chí tử vong. Tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, đã ghi nhận nhiều trường hợp bệnh nhân bị mất thị lực, tổn thương não do ngộ độc sibutramine từ các sản phẩm giảm cân.

Tự ý dùng thuốc và sử dụng thuốc không hợp lý khiến bệnh nặng hơn. Ảnh: Freepik

Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, Hội Bệnh Mạch máu Việt Nam, cảnh báo: "Những lời quảng cáo 'đốt mỡ thần tốc', 'tăng cơ giảm mỡ chỉ sau vài ngày', 'tan mỡ không cần tập luyện' thường đồng nghĩa với việc sản phẩm chứa các chất kích thích, thuốc lợi tiểu hoặc dược chất cấm".

Suy thận mạn là một bệnh lý thường được phát hiện muộn do bệnh tiến triển âm thầm và không có triệu chứng đặc hiện. Để phòng tránh tác hại của thuốc đối với thận, người bệnh không tự ý mua thuốc điều trị tại nhà mà chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ có chuyên môn, đặc biệt đối với người đã và đang mắc bệnh lý về thận. Trẻ nhỏ, người cao tuổi cũng là những nhóm cần hết sức thận trọng khi sử dụng thuốc. ‏

‏Cần tuân theo chỉ định của bác sĩ, không tự động thay đổi loại thuốc cũng như liều lượng và thời gian sử dụng. Tuyệt đối không được tự ý kéo dài thời gian sử dụng thuốc vì có thể gây các tác dụng không mong muốn. ‏Người bệnh cũng cần lưu ý không chia sẻ đơn thuốc của mình với người thân, bạn bè có cùng các triệu chứng bởi sức khỏe và cơ địa của mỗi người đều không giống nhau.‏

Thúy Quỳnh