TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Phó giám đốc Sở Y tế TP HCM, cho biết trong ba bệnh, sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm phổ biến và lưu hành quanh năm. Chikungunya cũng được ghi nhận tại Việt Nam từ lâu qua kết quả công bố một số nghiên cứu dịch tễ học phân tử và huyết thanh học. Zika lưu hành ở mức thấp nhưng chưa bị loại trừ, vẫn tồn tại nguy cơ, đặc biệt với phụ nữ mang thai. Cả ba bệnh đều lây truyền chủ yếu qua muỗi vằn Aedes aegypti và Aedes albopictus.

Theo bác sĩ Châu, sau đợt bùng phát toàn cầu do virus Zika cuối năm 2016, TP HCM duy trì các điểm giám sát cả virus Zika lẫn Chikungunya, những năm qua chưa phát hiện ca bệnh mới nào trên địa bàn, song nguy cơ xuất hiện là hoàn toàn có thể xảy ra. Thành phố vẫn duy trì hệ thống giám sát dịch bệnh để sẵn sàng chủ động ứng phó với mọi tình huống có thể xảy ra.

Điều trị sốt xuất huyết tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM. Ảnh: Quỳnh Trần

Các bệnh này có nhiều triệu chứng ban đầu tương đồng như sốt, đau cơ, phát ban, mệt mỏi, gây khó khăn trong chẩn đoán lâm sàng ban đầu, đòi hỏi phải chẩn đoán qua xét nghiệm. Hiện, cả ba đều không có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu chỉ hỗ trợ nâng đỡ cơ thể, kiểm soát các triệu chứng.

Trong đó, sốt xuất huyết Dengue nguy hiểm hơn, bởi có nguy cơ diễn tiến nặng cao, đặc biệt ở người tái nhiễm, người có bệnh nền đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh lý gan thận mạn tính, cơ địa dư cân, béo phì, phụ nữ có thai. Triệu chứng nổi bật là sốt cao, đau đầu, đau sau hốc mắt, đau cơ, buồn nôn, phát ban, xuất huyết dưới da. Bệnh nhân có nguy cơ sốc, xuất huyết nặng, suy đa tạng, suy đa cơ quan, tử vong nếu không xử trí đúng.

Còn Chikungunya, muỗi cái Aedes bị nhiễm virus khi hút máu người đang bị bệnh, sau đó sẽ truyền mầm bệnh sang người lành khi đốt. Người nhiễm bệnh sau khi bị muỗi đốt sẽ trải qua thời gian ủ bệnh từ 3 đến 7 ngày, sau đó khởi phát với các triệu chứng như sốt cao đột ngột, đau khớp dữ dội (nhất là ở tay và chân), phát ban, đau cơ, nhức đầu và mệt mỏi.

Bệnh đa phần là lành tính và tự khỏi sau vài ngày đến vài tuần. Tuy nhiên, đau khớp có thể kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm ở một số ít người. Biến chứng nặng rất hiếm gặp, đa số bệnh nhân hồi phục hoàn toàn. Rất ít trường hợp tử vong do Chikungunya, thường chỉ gặp ở những người có hệ miễn dịch yếu như trẻ sơ sinh, người cao tuổi hoặc người có bệnh lý nền.

Bệnh do virus Zika thường có biểu hiện lâm sàng nhẹ, phần lớn không triệu chứng, triệu chứng thường gặp là phát ban, sốt, viêm kết mạc, đau đầu, đau cơ, đau khớp. Zika có thể gây hậu quả trầm trọng nếu thai phụ nhiễm bệnh trong những tháng đầu thai kỳ vì nguy cơ gây dị tật đầu nhỏ cho thai nhi. Khác với hai bệnh trên, Zika có thể lây qua quan hệ tình dục. Người bình thường sau khi phơi nhiễm, virus tồn tại trong máu đến 14 ngày, trong nước tiểu là 30 ngày và trong tinh dịch đến 6 tháng. Do đó, không nên quan hệ tình dục với người bệnh, mang mầm bệnh, đã điều trị khỏi bệnh, trong ít nhất 6 tháng kể từ ngày nhiễm virus Zika.

Đơn vị Nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU) từng phối hợp Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM (BVBNĐ) thu thập mẫu máu sớm trong vòng 72 giờ tính từ khi bắt đầu sốt của hơn 8.100 trẻ từ 1 đến 15 tuổi tại 7 bệnh viện phía Nam, từ tháng 10/2010 đến tháng 12/2014. Kết quả phát hiện hơn 2.200 ca sốt xuất huyết (27%), chỉ 4 ca nhiễm Chikungunya và 2 ca nhiễm Zika.

Theo bác sĩ Châu, biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất là tránh muỗi đốt và diệt loăng quăng. Người dân cần ngủ mùng, mặc quần áo dài tay, sử dụng kem chống muỗi, đặc biệt vào ban ngày. Loại bỏ các vật dụng chứa nước đọng - nơi muỗi sinh sản - như chai lọ, lốp xe cũ, máng nước, lu khạp... Thay nước bình hoa, chậu cảnh ít nhất một lần mỗi tuần, đậy kín các dụng cụ chứa nước. Phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các chiến dịch diệt loăng quăng, phun thuốc diệt muỗi.

Riêng sốt xuất huyết, vaccine phòng bệnh đã được cấp phép tại Việt Nam, phòng cả 4 type virus Dengue, áp dụng cho người từ 4 đến 60 tuổi, không cần xét nghiệm máu trước tiêm. Khi có biểu hiện sốt, đau khớp, phát ban... sau khi trở về từ vùng có dịch hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.

Lê Phương