Trả lời:

Sốt xuất huyết và Chikungunya là hai bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, lây từ người sang người qua trung gian là muỗi vằn cái, chủ yếu muỗi aedes aegypti và aedes albopictus.

Cùng là muỗi vằn aedes, song nguồn gốc của hai loài muỗi không giống nhau. Theo nghiên cứu, muỗi aedes aegypti có nguồn gốc từ châu Phi, cận sa mạc Sahara. Tại đây, chúng hút máu động vật để sinh sản và thường đẻ trứng trong các hốc cây. Từ hàng trăm năm trước (thế kỷ XV - XIX), muỗi aedes aegypti đã lan sang các khu vực khác, theo những con tàu buôn bán nô lệ và giao thương quốc tế mở rộng. Ngày nay, loại muỗi này trở thành phổ biến ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn cầu. Để tồn tại, ngày nay chúng rất thích sống và hút máu người.

Còn muỗi aedes albopictus có nguồn gốc từ những khu rừng nhiệt đới và cận nhiệt đới ở Đông Nam Á. Chúng còn được gọi là muỗi hổ châu Á, có hình dáng rất giống với loài muỗi vằn aedes aegypti.

Con người cũng là tác nhân tạo điều kiện cho loài muỗi aedes albopictus di chuyển, xâm nhập vào các lục địa khác, bằng những chuyến di chuyển xuyên lục địa. Muỗi aedes albopictus có thể chịu lạnh tốt hơn so với aedes aegypti, với khả năng tồn tại và sinh sản liên tục trong điều kiện nhiệt độ trên 10 độ C ở Nhật Bản hay âm 5 độ C ở Mỹ. Chính vì vậy, loài muỗi này có khả năng gây bệnh rộng hơn về phía Bắc. Châu Nam Cực là lục địa duy nhất chưa xuất hiện loài muỗi này.

Muỗi aedes aegypti (bên phải) và aedes albopictus (bên trái) là trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết và Chikungunya từ người sang người. Ảnh: Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh châu Âu

Trong bối cảnh bệnh Chikungunya đang lan rộng với hơn 240.000 ca mắc được báo cáo ở 16 quốc gia và vùng lãnh thổ, khoảng 90 ca tử vong, mới đây, Bộ Y tế đã yêu cầu giám sát dịch tễ ngay tại các cửa khẩu. Những người đi từ vùng dịch về cần theo dõi sức khỏe 12 ngày để kịp thời phát hiện và ngăn chặn nguy cơ bệnh lây lan thành dịch.

Trên toàn quốc, bệnh sốt xuất huyết cũng đang bước vào cao điểm, nhiều địa phương có số nhiễm cao gấp nhiều lần so với cùng kỳ năm trước. Do đó, Bộ Y tế khuyến cáo người dân chủ động phòng các bệnh để đảm bảo sức khỏe.

Mọi người có thể áp dụng biện pháp đơn giản như: kiểm tra các dụng cụ chứa nước, diệt bọ gậy, dọn quang rác thải, bụi rậm quanh nhà, thường xuyên thay nước bình hoa, chậu cảnh; tạo thói quen ngủ trong màn, mặc quần áo dài, dùng kem chống muỗi... Những phương pháp này giúp hạn chế muỗi đốt hoặc diệt muỗi, giảm nguy cơ nhiễm.

Hiện sốt xuất huyết có thể phòng ngừa nhờ vaccine. Mũi tiêm chỉ định cho trẻ từ 4 tuổi và người lớn, lịch tiêm hai mũi, cách nhau ba tháng, ngăn nguy cơ mắc bệnh và tái nhiễm lên tới hơn 80%, ngăn nguy cơ nhập viện hơn 90%.

Ngoài ra, những người thường xuyên đi lại hoặc du lịch ở khu vực có dịch như một số vùng ở châu Phi cận Sahara, Nam Mỹ, Trung Mỹ... nên tiêm ngừa thêm vaccine sốt vàng da. Bệnh cũng do muỗi aedes aegypti gây ra. Vaccine được khuyến cáo tiêm trước khi đi tối thiểu 10 ngày, lịch tiêm gồm một mũi cho người từ 9 tháng tuổi.

Bác sĩ Trần Huỳnh Tấn

Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC

Độc giả đặt câu hỏi tư vấn vaccine để bác sĩ trả lời tại đây.