BS.CKI Lý Gia Cường, khoa Cấp cứu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, giải thích sốc nhiệt xảy ra khi nhiệt độ cơ thể tăng vượt ngưỡng 40 độ C, gây tổn thương nghiêm trọng cho não và các cơ quan nội tạng. Sốc nhiệt không phải hiện tượng mệt mỏi như một cơn say nắng thông thường mà là tình huống cấp cứu cần xử trí ngay. Tuy nhiên, dấu hiệu hai tình trạng thường tương tự nhau nên dễ nhầm lẫn. Nhiều người bị sốc nhiệt không được cấp cứu kịp thời đúng cách, thay vào đó được đắp khăn lạnh, cho uống nước, vô tình làm mất "thời gian vàng" cứu sống.

Triệu chứng sốc nhiệt nặng như mất ý thức hoặc bất tỉnh sau khi vận động ngoài trời, không thở hoặc thở yếu, thở ngắt quãng, da nóng ran nhưng không tiết mồ hôi, mạch nhanh hoặc rất chậm, cơ thể có thể co giật, lú lẫn, nói nhảm... Khi gặp người có các dấu hiệu trên, cần ưu tiên gọi cấp cứu 115. Nếu chưa có thiết bị y tế chuyên dụng hay sự có mặt của nhân viên y tế, các bước sơ cứu đúng cách có thể giữ lại cơ hội sống cho nạn nhân.

Đưa người bệnh vào nơi râm mát, cởi bỏ bớt quần áo, dùng nước mát (không quá lạnh) dội lên người kết hợp quạt tay hoặc quạt điện để làm mát cơ thể. Có thể dùng khăn ướt lau toàn thân để hỗ trợ hạ nhiệt.

Chủ động đưa người bị sốc nhiệt vào trong nơi râm mát, thoáng khí. Ảnh minh họa: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Nếu phát hiện nạn nhân ngừng thở, người sơ cứu cần lập tức thực hiện ép tim ngoài lồng ngực. Đặt nạn nhân nằm ngửa trên bề mặt cứng, hai tay chồng lên nhau, dùng gốc bàn tay ấn mạnh vào giữa ngực theo nhịp khoảng 100-120 lần/phút, độ sâu 5-6 cm ở người lớn. Người không được đào tạo bài bản, tuyệt đối không thổi ngạt vì thao tác sai có thể gây hại. Khi chỉ có một người ở hiện trường, cần gọi cấp cứu trước, sau đó mới tiến hành ép tim. Tuyệt đối không rời nạn nhân cho tới khi có nhân viên y tế đến hoặc họ tỉnh lại.

Bác sĩ Cường lưu ý sai lầm phổ biến của người sơ cứu là cố gắng cho người sốc nhiệt đang lơ mơ và không tỉnh táo uống nước. Điều này rất nguy hiểm vì dễ gây sặc, tắc đường thở. Bác sĩ khuyên chỉ cho người sốc nhiệt uống từng ngụm nhỏ nước mát hoặc nước điện giải nếu họ còn tỉnh táo. Đồng thời, lau người bằng khăn ướt, đảm bảo không gian thông thoáng và tránh nhiệt độ cao. Không dội nước đá lạnh trực tiếp, không ngâm người trong nước lạnh vì dễ gây co mạch, rối loạn nhịp tim và làm trầm trọng thêm tình trạng.

Một số người bị sốc nhiệt có thể co giật hoặc mất kiểm soát. Lúc này, cần đặt họ nằm nghiêng, đỡ đầu tránh va đập, không nhét bất cứ vật gì vào miệng vì dễ gây tổn thương đường thở. Nếu phát hiện ngừng thở, nên chuyển sang ép tim ngoài lồng ngực ngay.

Để chủ động ứng phó với các tình huống nguy hiểm, bác sĩ Cường khuyên người làm việc, hoạt động ngoài trời nên trang bị túi sơ cứu bao gồm nước điện giải dạng gói hoặc chai nhỏ, khăn lạnh hoặc khăn ướt, bình xịt nước mát, quạt mini, túi chườm lạnh và thuốc hạ sốt.

Người cao tuổi, trẻ nhỏ, người mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, người béo phì, đang sử dụng thuốc lợi tiểu hoặc thuốc an thần... có nguy cơ cao sốc nhiệt, cần thận trọng khi hoạt động ngoài trời. Hạn chế ra ngoài trong khoảng 10h-16h, tránh hoạt động thể chất ngoài nắng. Nên mặc quần áo sáng màu, thoáng mát, uống nước trước - trong - sau vận động và nghỉ ngơi để cơ thể có thời gian hồi phục.

Nhật Thành