Ngộ độc thực phẩm (trúng thực) là tình trạng người bệnh bị trúng độc, ngộ độc do ăn uống phải thức ăn, nước uống bị nhiễm khuẩn, nhiễm độc, biến chất, ôi thiu, có chất bảo quản... vượt quá liều lượng cho phép. Bệnh gây triệu chứng sốt, nôn, tiêu chảy, đau quặn bụng... sau vài phút, vài giờ hoặc một đến hai ngày sau khi ăn.

Ở mức nhẹ, bệnh có thể tự khỏi trong vòng 48 giờ. Trường hợp ngộ độc nặng, người bệnh có thể tiêu chảy ra máu, mất nước, trụy tim mạch, sốc nhiễm khuẩn, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Lúc này những triệu chứng rối loạn tiêu hóa dần tiến triển thành những biến chứng về rối loạn thần kinh như mờ mắt, yếu cơ, khó nuốt, rối loạn nhịp tim, co giật, run, đau ở vị trí khác ngoài bụng.

Bác sĩ Trần Thị Trà Phương, khoa Dinh dưỡng tiết chế, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, giải thích các nang vú sẽ tổng hợp các dưỡng chất từ máu của người mẹ để hình thành sữa. Trong khi đa số các trường hợp ngộ độc thực phẩm do thức ăn đơn thuần ở mức độ nhẹ đến trung bình, vi sinh vật gây ngộ độc thực phẩm đều không xâm nhập vào sữa mẹ. Sản phụ vẫn có thể tiếp tục cho con bú. Ngay cả khi mẹ bị một số bệnh nhiễm trùng, sữa mẹ vẫn có thể truyền các kháng thể có lợi cho bé. Nếu mẹ bị nhiễm vi khuẩn gây tiêu chảy thông thường, cơ thể tạo ra kháng thể chống lại tác nhân gây bệnh và truyền sang con qua sữa, giúp bé tăng sức đề kháng.

Tuy nhiên, nếu tình trạng ngộ độc thực phẩm tiến triển nặng thành nhiễm trùng máu, người mẹ ngộ độc do trực khuẩn trong thịt, nấm độc, kim loại nặng hoặc hóa chất độc hại như chì, thủy ngân, thuốc trừ sâu... độc tố sẽ đi vào máu, ảnh hưởng đến chất lượng sữa. Lúc này mẹ nên ngưng cho con bú cho đến khi xác định mức độ nhiễm độc. Một số trường hợp người mẹ phải điều trị bằng thuốc kháng sinh. Nếu mẹ bị nôn ói, tiêu chảy nặng và mất nước, sức khỏe suy kiệt, không đủ sức chăm sóc con, cơ thể có thể không sản xuất đủ sữa hoặc sữa giảm chất lượng cũng tạm dừng cho con bú để tập trung nghỉ ngơi, bù nước giúp nhanh chóng hồi phục.

Chuyên viên khoa dinh dưỡng tiết chế tư vấn cho một sản phụ. Ảnh minh họa: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội

Khi cần ngưng cho con bú, bác sĩ Trà Phương lưu ý người mẹ có thể vắt sữa, trữ đông nếu sức khỏe cho phép đồng thời nên hỏi ý kiến bác sĩ về thời điểm có thể tiếp tục cho bé bú trở lại. Một số thuốc có thời gian bán thải ngắn, chỉ cần ngưng bú trong vài giờ đến một ngày, sau đó có thể cho bú lại bình thường. Trong giai đoạn ngưng cho con bú, người mẹ nên duy trì uống nhiều nước, ưu tiên nước lọc, chanh muối, dừa tươi, nước gạo rang hoặc dung dịch oresol pha theo hướng dẫn sử dụng... để bù nước, vắt sữa, hút sữa đúng cữ.

Để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé, bác sĩ Phương khuyến cáo người mẹ nên rửa tay với nước sạch, xà phòng, phòng lây nhiễm. Khi bị ngộ độc thực phẩm, mẹ cho con bú, tạm thời không nên ăn trong vòng vài giờ. Sau khi hết nôn, mẹ có thể bổ sung dinh dưỡng nhẹ, chia nhỏ bữa ăn. Ưu tiên món dễ tiêu hóa như cháo, súp, bánh mì khô, bột yến mạch, trái cây mềm... để giảm tải gánh nặng cho ruột. Dùng thêm sữa chua giúp cân bằng lại hệ vi sinh đường ruột, tránh ăn thực phẩm cay nóng, chiên rán, nhiều chất béo.

Người bệnh không tự ý dùng thuốc. Do có nhiều loại thuốc trị tiêu chảy, giảm đau, chống nôn không phù hợp với mẹ đang cho con bú. Thuốc chống tiêu chảy dễ làm chậm quá trình đào thải chất độc ra khỏi cơ quan tiêu hóa. Tham khảo ý kiến bác sĩ để được kê đơn thuốc phù hợp.

Mẹ nếu có biểu hiện sốt cao, tiêu chảy kéo dài hơn hai ngày, có máu trong phân, nôn nhiều không hết, đau bụng, tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim, khó thở, đi ngoài phân lỏng cần đến cơ sở y tế ngay. Giữ lại mẫu thực phẩm nghi ngờ ngộ độc, gồm thông tin nhãn mác, bệnh phẩm nôn hoặc tiêu chảy giúp bác sĩ sớm xác định nguyên nhân, lên phác đồ điều trị phù hợp.

Bác sĩ Trà Phương khuyên phụ nữ đang cho con bú cần chú trọng đến an toàn thực phẩm. Để phòng ngừa ngộ độc, người mẹ cần ăn chín, uống sôi, tránh các thực phẩm sống như gỏi cá, nem chua, tiết canh. Sử dụng thực phẩm sạch, tươi sống, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, được kiểm định chất lượng. Với sản phẩm đóng hộp, đông lạnh, hãy chú ý hạn sử dụng, cách bảo quản dành riêng cho từng loại. Không ăn đồ để quá lâu trong tủ lạnh. Không sử dụng loại thực phẩm đóng hộp quá hạn, có dấu hiệu phồng, rỉ sét. Giữ vệ sinh sạch sẽ, rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi chế biến thức ăn bằng xà phòng. Nếu tay bị thương, người mẹ nên đeo găng để xử lý thực phẩm sống.

Trịnh Mai