Với chi phí điều trị lên đến 60 triệu đồng mỗi tháng và không được bảo hiểm y tế (BHYT) chi trả, ông cần có sẵn số tiền tỷ để duy trì liệu trình.

"Chi phí hơn 60 triệu đồng một tháng khiến nỗi sợ bệnh tật của tôi trở nên nhẹ nhàng hơn so với nỗi lo cơm áo gạo tiền", ông Hinh nói cả nhà gom góp được chục triệu đi khám đã chật vật, không dám mơ tiền tỷ. "Nếu miễn viện phí thì thật tốt với các bệnh nhân như tôi. Chỉ cần thuốc được BHYT chi trả, hoặc miễn giảm 50% tiền thuốc tôi cũng mừng rồi".

Câu chuyện của ông Hinh không hiếm gặp. Theo số liệu từ Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), mỗi năm Việt Nam có khoảng 165.000 ca mắc ung thư mới, nhưng chỉ có 10% trong số đó được tiếp cận các liệu pháp điều trị tiên tiến như liệu pháp đích và liệu pháp miễn dịch. Chi phí cho các phương pháp này có thể lên đến 120-150 triệu đồng mỗi tháng, tương đương 500-600 triệu đồng đến vài tỷ đồng mỗi năm.

Điều trị ung thư đòi hỏi kết hợp nhiều phương pháp như xạ trị, hóa trị, phẫu thuật, liệu pháp đích và miễn dịch. Mặc dù BHYT hiện chi trả toàn bộ hoặc một phần cho xét nghiệm, hóa chất, xạ trị và phẫu thuật, chi phí thuốc vẫn là rào cản lớn nhất. Tình trạng tương tự cũng xảy ra với người mắc các bệnh hiếm, khi chi phí điều trị có thể cao gấp 5-10 lần so với bệnh thông thường.

Bệnh nhân chờ khám bệnh tại Bệnh viện Ung Bướu TP HCM cơ sở 2, TP Thủ Đức. Ảnh: Quỳnh Trần

Trước thực trạng này, Bộ Y tế đang xây dựng đề án miễn viện phí toàn dân với hai mục tiêu chính: khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất mỗi năm một lần và miễn viện phí cho mọi người dân. Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc giảm chi phí trực tiếp từ túi người dân xuống dưới 20% tổng chi tiêu y tế sẽ giúp giảm đáng kể tỷ lệ hộ gia đình rơi vào cảnh nghèo đói do chi phí y tế.

Bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm y tế (Bộ Y tế), cho biết miễn viện phí không có nghĩa là người dân cứ đến cơ sở khám chữa bệnh theo nhu cầu mà không cần trả tiền. Viện phí được miễn nằm trong phạm vi của BHYT, khả năng hỗ trợ của ngân sách nhà nước và quỹ BHYT sẽ chi trả chi phí khám và điều trị ở mức căn bản. Đối với những danh mục theo yêu cầu hoặc kỹ thuật cao có chi phí lớn, người bệnh sẽ chi trả kết hợp với các chính sách xã hội hóa hoặc nhà tài trợ khác.

Lộ trình thực hiện chủ trương miễn viện phí gồm: Mỗi người dân sẽ được khám sức khỏe ít nhất một lần/năm tại y tế cơ sở (trạm y tế xã), với các chỉ số xét nghiệm cơ bản, X-quang tim-phổi, siêu âm ổ bụng... có thể triển khai ngay từ năm 2026. Người dân sẽ được khám sàng lọc và quản lý một số bệnh, có thể được cung cấp một số gói dịch vụ y tế cơ bản có ý nghĩa phòng bệnh.

Ngoài ra, tăng tỷ lệ thanh toán của BHYT, mở rộng phạm vi và mức thanh toán của một số thuốc và dịch vụ kỹ thuật. Ví dụ hiện nay một số thuốc có chi phí lớn – đặc biệt là thuốc chữa ung thư đang khống chế tỷ lệ thanh toán chỉ khoảng 50-70%, tới đây sẽ từng bước đánh giá để tăng tỷ lệ thanh toán này cho người dân và thực hiện theo đối tượng ưu tiên. Bên cạnh đó sẽ mở rộng phạm vi bao phủ vaccine, tăng số lượng vaccine tiêm miễn phí cho người dân trong chương trình tiêm chủng mở rộng.

Mặt khác, tại Việt Nam, tỷ lệ chi tiền túi trực tiếp từ hộ gia đình trên tổng chi y tế còn cao nên mục tiêu cần giảm tỷ lệ chi tiền túi của người dân xuống ít nhất là bằng mức trung bình thế giới vào năm 2035. Mục tiêu cuối cùng là bảo đảm mọi người dân được tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu, cơ bản mà không phải lo lắng về tài chính.

"Chúng tôi không đặt mục tiêu miễn phí tuyệt đối mà hướng đến giảm tối đa chi phí tiền túi của người dân, tăng độ bao phủ BHYT, giảm tử vong do phát hiện bệnh muộn và xây dựng hệ thống y tế công bằng, bình đẳng, hiệu quả, bền vững", bà Trang nói.

Trong khi đó, ĐBQH TP Hà Nội Nguyễn Anh Trí đề xuất cần phân nhóm để hỗ trợ theo lộ trình hợp lý. Ưu tiên hàng đầu là bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, bệnh điều trị dài hạn, hộ nghèo và người có công với cách mạng. Những nhóm này có thể được thực hiện hỗ trợ ngay từ năm 2026-2027, không cần chờ đến năm 2030. Sau đó, chính sách sẽ mở rộng đến các nhóm còn lại.

Ngoài phân nhóm, ông Trí đề xuất Nhà nước cần hỗ trợ chi phí khám chữa bệnh cho người dân thông qua BHYT. Hiện tỷ lệ bao phủ BHYT tại Việt Nam đạt 94,2% dân số, song việc tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao, nhất là bệnh nhân nghèo hoặc mắc bệnh nặng, còn hạn chế do phạm vi chi trả của BHYT đối với thuốc, vật tư, kỹ thuật tiên tiến và nguồn thu cho quỹ còn eo hẹp. Riêng về thuốc, việc cập nhật danh mục thuốc BHYT chi trả còn chậm, lần gần nhất từ năm 2018.

Khắc phục vấn đề này, các cơ sở y tế và doanh nghiệp dược phẩm đã đề xuất bổ sung 75 loại thuốc mới, bao gồm thuốc điều trị đái tháo đường, suy tim, ung thư và các bệnh khác. Danh mục thuốc mới dự kiến được Bộ Y tế ban hành trong năm 2025, mở rộng lựa chọn điều trị cho người bệnh.

Để tránh tình trạng "vỡ" quỹ BHYT khi mở rộng phạm vi chi trả, các chuyên gia đề xuất tăng nguồn lực thông qua nâng phí đóng BHYT, đa dạng hóa bảo hiểm thương mại tư nhân hoặc BHYT bổ sung. Các giải pháp tài chính đột phá như thuế từ các mặt hàng có hại cho sức khỏe (thuốc lá, rượu bia) cũng cần được xem xét.

Theo báo cáo của Viện Chiến lược và Chính sách Y tế, nếu tăng thuế thuốc lá thêm 2.000-5.000 đồng/bao và thu thuế rượu bia ở mức 5-10%, Việt Nam có thể bổ sung hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm cho ngân sách y tế, góp phần thực hiện lộ trình miễn viện phí toàn dân.

Lê Nga