Đề xuất này được Bộ Y tế đưa vào dự thảo Luật Dân số, lấy ý kiến đến ngày 12/6, trong bối cảnh tốc độ già hóa dân số của Việt Nam nhanh nhất châu Á. Thống kê ghi nhận cả nước hiện khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên, tăng 2,8 triệu người so với năm 2019 và dự báo xấp xỉ 18 triệu người vào năm 2030. Đến năm 2038, nghĩa là chỉ còn hơn 10 năm nữa, nước ta sẽ bước vào thời kỳ dân số già.

Già hóa dân số là một trong các thách thức của công tác dân số, tác động đến tăng trưởng kinh tế, an sinh xã hội, lao động, thiết kế cơ sở hạ tầng, đặc biệt trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Tuổi thọ trung bình của người Việt Nam cao (74,7 tuổi) nhưng sức khỏe yếu với khoảng 14 năm sống trong bệnh tật. Người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh không lây nhiễm cần điều trị suốt đời như huyết áp, tim mạch, đái tháo đường, sa sút trí tuệ. Chi phí chăm sóc sức khỏe cho nhóm người này cũng tăng, tạo áp lực tài chính lên hệ thống bảo hiểm y tế và ngân sách nhà nước.

Việt Nam có hơn 1.300 bệnh viện công lập, trong đó hơn 100 bệnh viện cấp trung ương và cấp tỉnh có khoa lão và chưa đến 1.800 nhân viên y tế được đào tạo về lão khoa. Việc thiếu hụt các bác sĩ chuyên ngành lão khoa và dịch vụ chăm sóc dài hạn được cho là thách thức lớn, theo ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Dân số, Bộ Y tế.

Vì vậy, trong dự thảo Luật Dân số, Bộ Y tế đưa ra nhiều chính sách nhằm phát triển nguồn nhân lực chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Trong đó đề xuất cấp học bổng, hỗ trợ học phí đối với người học chuyên ngành lão khoa; xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng về chăm sóc người cao tuổi; hỗ trợ kinh phí bồi dưỡng, tập huấn cho nhân viên chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng; khuyến khích tổ chức, cá nhân cấp học bổng hoặc trợ cấp cho người học.

Để ứng phó già hóa dân số, Bộ cũng đề xuất một số chính sách như mua thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) cho người cao tuổi chưa có thẻ được ngân sách nhà nước đóng. Hiện cả nước còn khoảng 5% người cao tuổi chưa có thẻ BHYT.

Người cao tuổi tập thể dục bên hồ Gươm. Ảnh: Ngọc Thành

Nhiều nước cũng đang ứng phó với tình trạng già hóa dân số. Kinh nghiệm của Nhật Bản là nâng tuổi nghỉ hưu tối thiểu lên 65, đào tạo nghề cho người lao động trước khi bước sang tuổi già. Hỗ trợ các công ty, doanh nghiệp tuyển dụng người cao tuổi ở lại làm việc theo hình thức giảm thuế, giảm các khoản đóng góp xã hội, hỗ trợ trong quá trình đầu tư kinh doanh.

Hàn Quốc thực hiện chính sách cộng đồng áp dụng cho người già từ 65 tuổi trở lên. Miễn, giảm tiền giá vé cho người cao tuổi khi sử dụng phương tiện giao thông công cộng, hỗ trợ chương trình khám sức khỏe; hỗ trợ chương trình chăm sóc tại nhà cho người cao tuổi.

Việt Nam cũng đang đáp ứng linh hoạt và điều chỉnh thường xuyên phù hợp với tình trạng già hóa dân số cũng như điều kiện kinh tế xã hội. Chính sách tăng tuổi nghỉ hưu tối thiểu áp dụng từ năm 2021, theo đó tuổi nghỉ hưu tối thiểu được từ 60 lên 62 đối với nam và từ 55 lên 60 tuổi đối với nữ. Ngoài ra, một số chính sách an sinh xã hội cũng được áp dụng như người từ 60 tuổi trở lên được đi xe bus miễn phí...

Tuy nhiên, ông Dũng cho rằng đây cũng chỉ là những giải pháp trước mắt. Để thích ứng, các chính sách đảm bảo an sinh xã hội cho người cao tuổi cần được luật hóa do chi phí an sinh xã hội lớn sẽ tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế xã hội, trong bối cảnh thời gian chuyển từ quá trình hóa dân số sang dân số già ngắn, nguồn lực xã hội hẹp.

"Các chính sách đảm bảo việc làm và tài chính cho người cao tuổi cần được quy định để giảm tác động của tình trạng tỷ lệ người già trong dân số quá lớn dẫn đến thiếu hụt nguồn lao động", ông Dũng nói.

Lê Nga