"Nếu không kịp chấn chỉnh, người dân rất hoang mang, ra đường không biết mặt hàng nào được phép lưu hành, mặt hàng nào là hàng giả, hàng nhái", Bộ trưởng Lan nói tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc về kiểm điểm tiến độ thực hiện công tác phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả trong lĩnh vực y tế, sáng 23/5. Hội nghị diễn ra trong bối cảnh cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện hàng giả, nguy hại cho người tiêu dùng.

Bộ trưởng nhìn nhận việc quản lý thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm... trên thị trường, đặc biệt trên các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội còn nhiều vấn đề phức tạp. Nguyên nhân là các đối tượng có thủ đoạn vi phạm ngày càng tinh vi, công nghệ hiện đại bị lợi dụng để sản xuất hàng giả. Hoạt động kinh doanh trực tuyến chưa được kiểm soát hiệu quả, đặc biệt việc thanh tra, kiểm nghiệm tại tuyến cơ sở còn hạn chế do thiếu nhân lực và trang thiết bị.

Để ngăn chặn hàng giả, Bộ Y tế sẽ hoàn thiện hành lang pháp lý, siết chặt kiểm soát đăng ký, quảng cáo, lưu hành và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đồng thời tăng mức xử phạt trong lĩnh vực này. Ngoài ra, Bộ Y tế đang xây dựng hai nghị định liên quan về phân định thẩm quyền thực hiện theo chính quyền hai cấp. Cụ thể, sẽ phân cấp tối đa cho địa phương triển khai nhiệm vụ thực tiễn, còn Bộ Y tế chỉ tập trung xây dựng các văn bản, pháp lý, hướng dẫn tổ chức thực hiện. Như vậy, vai trò của UBND tỉnh, thành và các Sở Y tế ngày càng lớn hơn.

Tình trạng chồng chéo trong cấp phép, giám sát và hậu kiểm hoạt động sản xuất kinh doanh sản phẩm thực phẩm hiện nay được các chuyên gia cho là tạo lỗ hổng cho gian thương lợi dụng đưa hàng giả, hàng kém chất lượng ra thị trường thời gian qua. Do đó, theo Bộ Y tế, phân cấp tối đa quyền cho địa phương sẽ giúp "rào lỗ hổng" này lại.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Tuấn Dũng

Ông Trần Quang Hiền, Giám đốc Sở Y tế tỉnh An Giang, cho hay từ đầu tháng 4 đến nay ngành y tế tỉnh đã kiểm tra 37 cơ sở kinh doanh sữa gồm sữa bột, sữa dinh dưỡng cho trẻ em dưới 36 tháng tuổi, phát hiện 5 cơ sở vi phạm. Kiểm tra 86 cơ sở dược phẩm, mỹ phẩm thực phẩm chức năng phát hiện 25 cơ sở vi phạm; kiểm tra 43 cơ sở về an toàn thực phẩm thì phát hiện 9 nơi vi phạm.

Song, ông Hiền nhìn nhận có những khó khăn trong hậu kiểm tại địa phương, "có thể chế, cơ chế, nhưng thực tế có lỗ hổng", ví như về trách nhiệm công bố sản phẩm. Hiện trong lĩnh vực an toàn thực phẩm chỉ một số sản phẩm do Sở Y tế tiếp nhận đăng ký và giám sát quy trình công bố; còn các cơ sở thực phẩm, mỹ phẩm doanh nghiệp được tự công bố, Sở Y tế chỉ căn cứ vào nội dung "tự công bố" này để tiếp nhận sau đó hậu kiểm. Điều này dẫn đến địa phương không đủ năng lực để hậu kiểm sản phẩm.

"Ở tỉnh nào số lượng sản phẩm công bố ít còn hậu kiểm được. Những nơi số lượng nhiều, lực lượng y tế không thể đi hậu kiểm đầy đủ, khó khăn để đảm bảo sản phẩm cung ứng ra thị trường có đáp ứng an toàn hay không", ông Hiền nói. Ông đề xuất Bộ Y tế nghiên cứu lập danh sách sản phẩm nào, thành phần nào bắt buộc phải công bố, kiểm nghiệm, định kỳ kiểm tra trong 6 tháng đến một năm và duy trì công bố chất lượng liên tục. Danh sách này được đăng lên Cổng Quản lý An toàn thực phẩm, dược.

"Kiểm soát vậy, các cơ sở mới không dám làm hàng gian, hàng giả, còn không thì chỉ công bố đạt chất lượng lần đầu rồi những lần sau chất lượng giảm xuống vì tính thương mại, lợi nhuận", người đứng đầu ngành y tế An Giang nói thêm.

Về vấn đề "thiếu nhân lực, thiếu vật lực", Bộ trưởng yêu cầu ngành y tế địa phương chủ động xử lý và gợi ý "đưa nhân lực kiểm nghiệm vào hậu kiểm". Nếu bị vướng mắc, Sở Y tế báo cáo UBND tỉnh và Bộ Y tế để có phương án bố trí.

Bộ Y tế ghi nhận từ năm 2020 đến tháng 5/2025 có hơn 400 cơ sở thực phẩm bị kiểm tra, 198 cơ sở vi phạm với tổng số tiền phạt gần 24 tỷ đồng. Riêng năm 2024, ngành y tế tổ chức gần 260 đoàn thanh, kiểm tra và ban hành 46 quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực dược với tổng tiền trên 2,5 tỷ đồng. Bộ Y tế đã ký quy chế phối hợp với Bộ Công an để điều tra và xử lý 31 vụ liên quan thực phẩm chức năng giả, chất cấm, giấy tờ giả.

Trong bối cảnh cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện các vụ việc hàng giả, kém chất lượng, ngày 23/5 Bộ Y tế đã thành lập 15 tổ kiểm tra đột xuất lĩnh vực dược, mỹ phẩm, y dược cổ truyền, sữa, thực phẩm chức năng, thiết bị y tế... Hoạt động kiểm tra diễn ra trong tháng cao điểm ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ từ nay đến 15/6.

Bộ trưởng Lan cũng khẳng định quan điểm xử lý hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả trong lĩnh vực y tế là không vùng cấm, không ngoại lệ. Đồng thời, cá nhân, tổ chức, người quản lý nếu có dấu hiệu buông lỏng hoặc tiếp tay vi phạm sẽ bị truy trách nhiệm.

Lê Nga