Đối với người mắc bệnh tiểu đường, việc theo dõi đường huyết và nhật ký ăn uống là một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị. Việc này giúp người bệnh hiểu rõ cơ thể và cách đường huyết phản ứng với thức ăn và vận động. Tuy nhiên, đôi khi đường huyết vẫn có thể tăng cao không rõ nguyên nhân.

Một số nguyên nhân ít được nhắc đến có thể gây ra tình trạng này. Dưới đây là 5 nguyên nhân khiến đường huyết tăng cao và cách khắc phục.

Ốm đau hoặc căng thẳng

Khi ốm đau hoặc căng thẳng, cơ thể sản sinh cortisol, một loại hormone liên quan đến phản ứng căng thẳng. Cortisol cùng với các tế bào gây viêm (cytokine) thúc đẩy quá trình glycogenolysis (phân giải glycogen thành đường glucose) và gluconeogenesis (tạo glucose từ các nguồn không phải carbohydrate). Kết quả là đường huyết tăng cao.

Khi bị ốm, việc theo dõi thường xuyên rất quan trọng để kiểm soát đường huyết. Nên lựa chọn thực phẩm và đồ uống có lượng carbohydrate vừa phải và hạn chế đồ uống có đường như nước trái cây, nước ngọt hoặc cà phê nhiều đường. Đồng thời, cần liên hệ với bác sĩ nếu đường huyết biến động đáng kể.

Mất nước

Duy trì đủ nước rất quan trọng đối với sức khỏe. Cơ thể cần đủ nước để các hệ thống hoạt động tốt nhất, bao gồm kiểm soát nhiệt độ, bài tiết chất thải, tiêu hóa, cung cấp oxy và phát triển tế bào. Khi mất nước, nồng độ glucose trong máu tăng cao do cơ thể cố gắng bù đắp sự mất cân bằng chất lỏng.

Cần bổ sung đủ nước hàng ngày. Nhu cầu nước của mỗi người khác nhau, nhưng nhìn chung, nếu nước tiểu có màu vàng nhạt là đủ nước.

Một cách khác để ước tính lượng nước cần uống là khoảng 30 ml nước cho mỗi kg trọng lượng cơ thể. Ví dụ, một người nặng 72,7 kg cần khoảng 9 cốc nước mỗi ngày. Có thể đặt lời nhắc uống nước hoặc thêm thảo mộc và trái cây vào nước để tăng hương vị. Trà thảo mộc cũng là một lựa chọn tốt.

Thuốc

Một số loại thuốc có thể làm tăng đường huyết, bao gồm steroid, thuốc ổn định tâm trạng, statin và thuốc lợi tiểu, ảnh hưởng đến tuyến tụy và quá trình sản xuất glucose nội sinh.

Thuốc lợi tiểu làm tăng bài tiết nước tiểu, giúp giảm huyết áp nhưng có thể làm tăng đường huyết do chất lỏng rời khỏi máu và đường trở nên đậm đặc hơn. Steroid có thể can thiệp vào quá trình tiết insulin của tuyến tụy, dẫn đến đường huyết tăng cao.

Bác sĩ nên cân nhắc các loại thuốc có thể làm tăng đường huyết và đưa ra lựa chọn thay thế ít tác dụng phụ hơn. Bệnh nhân nên trao đổi với bác sĩ về các tác dụng phụ có thể xảy ra và khi nào cần liên hệ với bác sĩ.

Nhân viên y tế tại nhà thuốc Bệnh viện Quân y 175 phát thuốc cho bệnh nhân, tháng 3/2024. Ảnh: Quỳnh Trần

Hormone

Glucagon, amylin, epinephrine, cortisol và hormone tăng trưởng đều tham gia vào quá trình điều hòa đường huyết. Chúng liên quan đến quá trình phân giải và sản xuất glucose ở gan, cũng như độ nhạy cảm của cơ thể với insulin.

Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường type 1 có thể gặp biến động đường huyết trong chu kỳ kinh nguyệt. Trong thai kỳ, hormone do nhau thai tiết ra có thể làm tăng đường huyết của mẹ. Vì tất cả phụ nữ mang thai đều trải qua sự thay đổi hormone, việc đánh giá đường huyết thường xuyên là một phần của kiểm tra sức khỏe trước khi sinh.

Đối với những người cần hướng dẫn dinh dưỡng cụ thể về việc quản lý đường huyết, nên làm việc với chuyên gia dinh dưỡng hoặc nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có chuyên môn.

Thiếu ngủ

Giấc ngủ là nhu cầu sinh học thiết yếu. Thiếu ngủ khiến các hệ thống trong cơ thể suy giảm chức năng, làm cho các tế bào phản ứng kém với insulin, do đó gây tăng đường huyết.

Vệ sinh giấc ngủ là yếu tố quan trọng để có giấc ngủ ngon. Nếu thường xuyên bị rối loạn giấc ngủ, nên thực hiện nghiên cứu giấc ngủ để tìm nguyên nhân gốc rễ. Tạo môi trường ngủ mát mẻ, không có thiết bị công nghệ và ánh sáng xanh. Tránh ăn hoặc uống quá gần giờ đi ngủ vì có thể gây gián đoạn giấc ngủ.

Mỹ Ý