Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, những năm qua, nhu cầu chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh của nhân dân ngày càng tăng, gây quá tải tại các cơ sở, đặc biệt là bệnh viện tuyến trung ương. Từ thực trạng này, Đảng, Nhà nước đã chủ trương đầu tư xây dựng một số bệnh viện tuyến trung ương và tuyến cuối nhằm cung ứng dịch vụ khám, chữa bệnh, góp phần giảm quá tải.

Ngày 16/1/2014, Thủ tướng phê duyệt đề án Đầu tư xây dựng mới 5 bệnh viện, viện tuyến trung ương, trong đó có dự án đầu tư xây mới Bệnh viện Bạch Mai cơ sở 2 và Việt Đức cơ sở 2 tại tỉnh Hà Nam.

Sau khi được phê duyệt, Bộ Y tế bắt đầu triển khai thực hiện. Thế nhưng hai dự án phải dừng thi công từ tháng 1/2021 đến nay, không đạt các mục tiêu đề ra, gây lãng phí, thiệt hại ngân sách Nhà nước.

Các vi phạm được xác định liên quan trình, phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài, lập phương án thiết kế kiến trúc, lập dự án đầu tư.

Cơ quan thanh tra chỉ ra có việc cố ý trình, phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài lập dự án đầu tư khi chưa làm rõ về khả năng đáp ứng của đơn vị tư vấn trong nước theo quy định.

Việc lập, phê duyệt dự án đầu tư cũng thiếu nội dung hoặc hạn chế dẫn đến phải thay đổi, điều chỉnh ngay sau khi ký kết hợp đồng. Qua đó làm tăng tiền tạm ứng khoảng 503 tỷ đồng, có nguy cơ gây lãng phí.

Công tác lựa chọn nhà thầu tư vấn, thi công, cung cấp thiết bị y tế cũng bị thanh tra cho rằng có nhiều vi phạm, xảy ra ở các khâu. Trong đó, 4 gói thầu tư vấn cố ý vi phạm các quy định về đấu thầu. Một gói thầu thiết bị y tế thì có nhiều vi phạm về lập, thẩm định, phê duyệt hồ sơ mời thầu, thương thảo hợp đồng.

Bệnh viện Bạch Mai cơ sở 2 hoang tàn, cỏ mọc um tùm. Ảnh: Phạm Dự

Theo Thanh tra Chính phủ, trong những nguyên nhân để xảy ra vi phạm, thiếu sót thì nguyên nhân chủ quan vẫn là cơ bản và chủ yếu. Cụ thể, Bộ trưởng Y tế và Thứ trưởng phụ trách đã có hành vi vi phạm trong việc phê duyệt chủ trương tuyển tư vấn nước ngoài lập dự án, thiết kế dự án thiếu căn cứ, không đáp ứng các điều kiện.

Bộ trưởng, Thứ trưởng Y tế phụ trách kết luận chỉ đạo trái pháp luật về đơn vị tư vấn nước ngoài thực hiện các gói thầu tư vấn lập dự án; thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý, không đôn đốc, kiểm tra và không thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ, quyền hạn khác của người quyết định đầu tư. Từ đó, để xảy ra nhiều thiếu sót, sai phạm trong hầu hết các khâu thực hiện dẫn đến sử dụng không hiệu quả, không sử dụng hết nguồn vốn được cấp.

Ban Y tế trọng điểm và các đơn vị, cá nhân có liên quan trong quản lý dự án không đáp ứng năng lực về kinh nghiệm, chuyên môn. Thanh tra cho rằng những người này còn "cố ý vi phạm, cố ý báo cáo sai, không trung thực, khách quan và tiếp thu thẩm định của các cơ quan chuyên môn". Họ bị cho rằng trách nhiệm, không thực hiện hoặc thực hiện không đúng chức năng, nhiệm vụ theo quy định của chủ đầu tư, nhất là trong quản lý tiến độ và chi phí đầu tư xây dựng.

Sau khi chỉ ra các vi phạm, Thanh tra Chính phủ chuyển hồ sơ, tài liệu vụ việc có dấu hiệu của tội Vi phạm các quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng sang Bộ Công an để xem xét điều tra, xử lý. Trong đó có 4 gói thầu tư vấn và quá trình đấu thầu, ký kết, thực hiện hợp đồng với một gói thầu thiết bị y tế.

Thanh tra cũng chuyển thông tin để Bộ Công an xem xét điều tra, xử lý với các nội dung có nhiều vi phạm pháp luật về đấu thầu, xây dựng, lãng phí có dấu hiệu gây thiệt hại cho ngân sách.

Bệnh viện Bạch Mai cơ sở 2 ở Hà Nam. Ảnh: Ngọc Thành

Với Bộ Y tế, Thanh tra Chính phủ đề nghị kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm theo quy định pháp luật với Bộ trưởng và Thứ trưởng được phân công phụ trách hai dự án, theo từng thời kỳ, liên quan vi phạm. Kiểm điểm Thứ trưởng Y tế có liên quan đến vi phạm của Ban y tế trọng điểm và Vụ trang thiết bị và Công trình y tế (nay là Cục hạ tầng và thiết bị y tế).

Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Bộ Y tế bồi thường thiệt hại ngân sách nhà nước hơn 354 tỷ đồng. Trong đó 80 tỷ đồng từ bốn gói thầu tư vấn do giá hợp đồng vượt định mức, 253,6 tỷ đồng chi phí phát sinh từ dừng thi công đến 31/12/2024.

Bộ Xây dựng được yêu cầu kiểm tra an toàn công trình, xử lý trách nhiệm thẩm tra chi phí, đảm bảo công trình đạt cấp 1, độ bền bậc 1.

Hai dự án Bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2 khởi công từ năm 2015, mỗi bệnh viện quy mô 1.000 giường với mục đích giảm tải cho cơ sở 1 đã quá tải bệnh nhân. Hai cơ sở đều đặt tại tỉnh Hà Nam và chủ đầu tư là Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm.

Tính đến 21/12/2022, hai dự án được giao 9.000 tỷ đồng vốn ngân sách Nhà nước và đã giải ngân 5.082 tỷ đồng, tương đương 56,47 % kế hoạch. Trong đó Bạch Mai đã giải ngân lũy kế 2.575 tỷ đồng/4.500 tỷ đồng; Việt Đức 2.507 tỷ đồng/4.500 tỷ đồng.

Phạm Dự