Chiều 13/8, Thành, 45 tuổi, được tại ngoại trở về nhà ở thôn Thịnh Tâm, xã Đô Lương, huyện Đô Lương cũ, sau 4,5 tháng bị tạm giam tại Thái Bình về cáo buộc Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm.

Bị cáo cho biết đam mê nuôi gà, chim, cây cảnh. Năm 2022, thấy gà lôi trắng đẹp, mua về nuôi và nhân giống. Sau hơn hai năm, từ ba con giống ban đầu đã thêm thành 10 con non. Ở làng quê Thịnh Tâm nơi gia đình sinh sống, chưa ai nuôi loài này, Thành là người đầu tiên.

Bị cáo Thái Khắc Thành khi trở về nhà ở xã Đô Lương, chiều 13/8. Ảnh: Đức Hùng

Người đàn ông 45 tuổi cho hay suy nghĩ đơn giản "gà đẹp thì nuôi cho vui", nếu bán được sẽ kiếm thêm tiền, chứ không biết đây là động vật hoang dã có tên trong sách đỏ.

"Khi bị Công an tỉnh Thái Bình cũ bắt, tôi hoảng hốt, không nghĩ việc nuôi mấy con gà lại nghiêm trọng như vậy. Đến khi được cán bộ giải thích, tôi mới nhận thức được", Thành nói với VnExpress.

Tại phiên xử sơ thẩm ngày 8/8, khi tự bào chữa, bị cáo cũng khai "ban đầu không biết việc nuôi gà lôi trắng là vi phạm". Thành trình bày hoàn cảnh gia đình rất khó khăn, có mẹ già, vợ và 3 con nhỏ, mình là lao động chính nên mong HĐXX áp dụng mức án nhẹ nhất.

Khi bị tuyên 6 năm tù, Thành nói không nghĩ sẽ được tại ngoại, càng không ngờ cơ quan chức năng xem xét lại vụ án.

Bị cáo cho hay tại phiên xử phúc thẩm sắp tới vẫn trình bày mong được hưởng mức án khoan hồng để sớm về đoàn tụ gia đình.

Sau vụ án này, Thành rút ra bài học muốn khi nuôi con gì cần tìm hiểu rõ nguồn gốc, nếu không tốt nhất đừng nuôi để tránh rắc rối. "Mong ai có ý định như tôi thì nên nuôi những loài an toàn", Thành nói.

Bị cáo Thái Khắc Thành nói về việc nuôi gà lôi trắng và mong muốn tại phiên xử phúc thẩm. Audio: Đức Hùng

Hồ sơ vụ án thể hiện năm 2022, Thành biết gà lôi trắng là loài nguy cấp, quý, hiếm, có giá trị cao nhưng bị cấm nuôi, mua bán nên nảy sinh ý định nhân giống bán. Năm 2024, anh mua một con gà lôi trống ở Cần Thơ với giá 4,5 triệu đồng và đổi một chim chích chòe lửa lấy hai con gà lôi mái ở Diễn Châu cũ.

Gà mái đẻ 13 trứng, ấp nở 10 con. Ngày 26/3, Thành thỏa thuận bán với giá 500.000 đồng mỗi con, kèm tiền công nuôi thêm một triệu đồng. Thành thuê người vận chuyển từ Nghệ An ra tỉnh Thái Bình cũ với chi phí hơn 5 triệu đồng.

Sáng 2/4, khi xe chở gà đến đường ĐH07, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình cũ, công an kiểm tra, thu 10 con gà trong thùng giấy. Khám xét nhà ở xã Thịnh Sơn, công an phát hiện thêm 3 con gà lôi trắng.

Ngày 8/8, TAND Khu vực 5 tại phiên sơ thẩm đã tuyên Thành 6 năm tù.

Trưa 13/8, VKSND tỉnh Hưng Yên kháng nghị toàn bộ bản án, đề nghị hủy để điều tra lại. Cùng ngày, bị cáo được thay đổi biện pháp ngăn chặn từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú.

VKS cho rằng cấp sơ thẩm chưa áp dụng Thông tư 27/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm; nuôi động vật rừng thông thường và Công ước CITES, có hiệu lực từ ngày 1/7. Theo phụ lục của thông tư này, gà lôi trắng đã được chuyển từ nhóm IB (cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại) sang nhóm IIB (được nuôi thương mại nhưng phải tuân thủ quy định).

Thái Khắc Thành bên chuồng sắt nhốt gà lôi trắng, thời điểm bị bắt. Ảnh: C.An

Kháng nghị nêu tòa sơ thẩm xác định 13 con gà lôi của bị cáo thuộc nhóm IB và tuyên án theo khoản 2, Điều 244 là "không đúng với sự thay đổi chính sách pháp luật". Vì thế, cần điều tra lại giá trị các cá thể để giải quyết vụ án.

Luật sư Dương Lê Ước An (Công ty Luật Đại An Phát, Đoàn Luật sư Hà Nội) cho rằng thay đổi chính sách sẽ có lợi cho bị cáo. Theo ông, hành vi của Thành diễn ra trước 1/7 nên khởi tố là đúng thời điểm đó. Nhưng khi xét xử ngày 8/8, tòa cần áp dụng Điều 29 Bộ luật Hình sự, cho phép miễn trách nhiệm hình sự khi "có sự thay đổi chính sách pháp luật làm cho hành vi không còn nguy hiểm cho xã hội nữa".

Gà lôi trắng (Lophura nycthemera) là loài chim lớn thuộc họ trĩ, sống ở rừng miền núi Đông Nam Á và Trung Quốc, có 15 phân loài. Chim trống trưởng thành (sau khoảng 2 năm) lông trắng, mào đen, bụng xanh đen hoặc trắng; chim mái lông nâu-ôliu suốt đời. Kích thước: trống dài 80-127 cm, mái 56-71 cm, nặng 1-2 kg. Mùa sinh sản từ tháng 2-6, mỗi lứa 4-10 trứng.

Theo hồ sơ điều tra, kết quả giám định ngày 2/4 của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam kết luận, 13 con gà của anh Thái Khắc Thành là loài gà lôi trắng, tên khoa học Lophura nycthemera, thuộc lớp chim (Aves), bộ gà (Galliformes), họ trĩ (Phasianidae). Gà lôi trắng là loài chim được ghi nhận trong Phụ lục I, nhóm IB.

Thông tư 27/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường có hiệu lực từ ngày 1/7 xác định gà lôi trắng thuộc nhóm nguy cấp, quý, hiếm nhóm II. Thông tư yêu cầu bảo tồn tại chỗ hoặc chuyển chỗ, nuôi phục vụ bảo tồn, nghiên cứu, du lịch sinh thái tại cơ sở được cấp phép. Mọi hoạt động khai thác, nuôi, kinh doanh phải có nguồn gốc hợp pháp, không gây hại quần thể tự nhiên. Việc nuôi sinh sản thương mại chỉ áp dụng với cá thể F2 được CITES Việt Nam xác nhận.

Đức Hùng