Tối 11/8, mạng xã hội xuất hiện video dài khoảng 20 giây, ghi cảnh một cô gái ngồi ghế phụ ôtô Mercedes màu đỏ "có hành vi nhạy cảm" với nam tài xế đang lái trên đường Lê Duẩn, phường Phủ Lý (Ninh Bình) vào buổi tối. Clip nhanh chóng thu hút sự chú ý của dư luận với hàng nghìn lượt xem, chia sẻ và bình luận trái chiều.

Công an phường Phủ Lý ngay sau đó đã mời 3 người đàn ông (24-33 tuổi) liên quan lên làm việc. Những người này thừa nhận đã phân vai, dàn dựng quay video để đưa lên mạng xã hội câu view. Công an đã lập biên bản, yêu cầu gỡ video, cam kết không tái phạm, đồng thời tiếp tục làm rõ các sai phạm để xử lý.

Trên thực tế, thời gian qua xuất hiện nhiều video dàn dựng, sử dụng AI ghép ảnh sai sự thật với nội dung phản cảm, không phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội... để câu view, thu hút người xem. Hồi tháng trước, một chủ tài khoản Facebook ở Hà Nội đã bị phạt vì đăng ảnh có nội dung sai sự thật về việc CSGT xử lý siêu xe vi phạm. Bức ảnh do AI làm, thể hiện nam thanh niên đứng cạnh siêu xe đỗ giữa đường, còn một bên là CSGT đang lập biên bản xử phạt.

Clip được các thanh niên dàn dựng để câu view. Ảnh: Chụp màn hình

Vi phạm pháp luật, lệch chuẩn nhận thức

Luật sư Trần Minh Hùng, Đoàn luật sư TP HCM, cho biết hành vi lợi dụng mạng xã hội để cung cấp, chia sẻ thông tin hoặc nội dung không phù hợp với thuần phong mỹ tục của dân tộc sẽ bị phạt tiền 10-20 triệu đồng theo điểm b, khoản 1, Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP). Người vi phạm còn bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật, gây nhầm lẫn hoặc vi phạm pháp luật (khoản 3 Điều 101 Nghị định trên).

Ngoài ra, tùy vào tính chất, mức độ của hành vi, pháp luật có những chế tài nặng hơn. Việc vẫn có nhiều trường hợp dàn dựng video có nội dung sai sự thật, theo luật sư Hùng, là do chưa nắm được quy định của pháp luật, chỉ nhắm đến mục đích giải trí, quảng cáo, hoặc kiếm tiền từ nền tảng mạng xã hội.

Tuy nhiên, khi nội dung chạm đến yếu tố phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục hoặc giả mạo sự việc thì gây hậu quả đáng lo ngại cho xã hội. Những video dàn dựng này thường lan truyền nhanh do đánh đúng vào tâm lý hiếu kỳ. Khi thông tin chưa được kiểm chứng, người dùng dễ chia sẻ, tạo ra hiệu ứng "sự thật giả" - tức mặc nhiên nghĩ nó là thật, khiến việc kiểm soát trở nên khó khăn.

"Việc này ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhận thức của cộng đồng. Người xem, đặc biệt là nhóm dễ bị tác động như trẻ em, người cao tuổi, có xu hướng tin vào thông tin sai, từ đó hình thành quan điểm hoặc hành vi lệch lạc", luật sư Hùng nêu quan điểm, thêm rằng các video sai sự thật với nội dung phản cảm có thể khiến trẻ nhỏ nảy sinh nhận thức lệch chuẩn và bắt chước theo hành vi tiêu cực.

Luật sư Hùng phân tích thêm, các video, hình ảnh sai sự thật lan truyền trên mạng còn gây tác hại trong việc kích thích xu hướng sản xuất nội dung độc hại. Khi thấy thông tin bịa đặt, đặc biệt về các vấn đề nhạy cảm, có thể thu hút lượt xem và tiền bạc, nhiều cá nhân khác sẽ bắt chước để kiếm lợi hoặc nổi tiếng. Điều này tạo ra "vòng xoáy" tin giả ngày càng lan rộng.

"Đây không chỉ là vấn đề đạo đức trong sáng tạo nội dung, mà còn là mối đe dọa đối với môi trường thông tin lành mạnh. Nếu không được ngăn chặn và xử lý nghiêm, sẽ gây tác động tiêu cực lâu dài cho cộng đồng", luật sư Hùng nói.

Một hình ảnh không đúng sự thật được tạo bằng AI gần đây.

Đối mặt nguy cơ bị truy cứu trách nhiệm hình sự

Cùng quan điểm, luật sư Hoàng Anh Sơn, Đoàn luật sư TP HCM, cho biết thời gian qua nhiều trường hợp đăng tải, chia sẻ thông tin giả mạo, sai sự thật trên mạng xã hội để câu view đã bị xử phạt, song tình trạng này vẫn còn tiếp diễn tạo tâm lý hoang mang trong dư luận, ảnh hưởng đến tình hình an ninh, trật tự.

Mạng xã hội được nhiều người, trong đó có trẻ em, người thành niên tiếp cận để làm không gian giải trí, cập nhật tin tức. Các video dàn dựng mang nội dung phản cảm đăng tải trên mạng xã hội sẽ gây ảnh hưởng rất xấu đến nhóm người dùng này. Việc tiếp xúc với những clip này sẽ khiến người dùng bị ảnh hưởng đến tâm lý, dễ phát sinh những hành vi thiếu chuẩn mực, đạo đức, vi phạm pháp luật.

Do đó, các hành vi sử dụng không gian mạng để thực hiện đưa thông tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác, đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc... đều bị nghiêm cấm (Điều 8 Luật An ninh mạng năm 2018).

Ngoài chế tài về xử phạt hành chính, người vi phạm còn đối mặt với việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, hoặc bồi thường thiệt hại theo quy định (Điều 9 Luật An ninh mạng).

Theo luật sư Sơn, hành vi dàn dựng clip phản cảm khiến người xem bày tỏ sự bức xúc, phẫn nộ; nếu gây hậu quả nghiêm trọng, gây hoang mang, mất ổn định trật tự xã hội thì có thể bị xử lý hình sự về tội Gây rối trật tự công cộng theo quy định tại Điều 318 Bộ luật Hình sự.

Bởi theo khoản 3, Điều 2 Luật An ninh mạng, không gian mạng là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội không bị giới hạn bởi không gian và thời gian. Việc thực hiện hành vi sai phạm ngoài đời rồi tiếp tục đăng tải lên mạng càng khiến hậu quả trở nên nghiêm trọng và phức tạp.

Ngoài ra, trường hợp clip chứa hình ảnh khiêu dâm, truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy, trái với thuần phong mỹ tục có thể bị xử lý hình sự về Tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy, quy định tại Điều 326 Bộ luật Hình sự.

Đối với những hành vi tương tự, luật sư Hùng cho rằng, tùy vào tính chất hành vi, hậu quả, mức độ, người đăng thông tin sai sự thật lên mạng còn có thể bị xử lý hình sự về các tội như: Làm nhục người khác, Vu khống, Lợi dụng quyền tự do dân chủ, xâm phạm lợi ích nhà nước, cá nhân.

Hiện nay Luật an ninh mạng, các văn bản liên quan có quy định cụ thể, chế tài nghiêm khắc về những hành vi đăng, chia sẻ thông tin sai trên mạng. "Người sử dụng mạng xã hội nên cân nhắc, chọn lọc các thông tin chính xác đã được kiểm chứng, đáng tin cậy từ các kênh chính thống... tránh gặp phải rắc rối không đáng có hoặc bị những người đăng thông tin sai sự thật lợi dụng", luật sư Hùng khuyến cáo.

Hải Duyên