Thảo luận về dự án sửa đổi Luật Tổ chức TAND sửa đổi sáng 19/5, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Thủy nói vừa qua Bộ Chính trị giao cho TAND Tối cao nghiên cứu thành lập tòa chuyên biệt thuộc Trung tâm tài chính quốc tế. Hội đồng thẩm phán hướng dẫn áp dụng một số nguyên tắc của hệ thống thông luật (Common Law) trong việc giải quyết các tranh chấp tại trung tâm này.

Bà Thủy đồng tình Trung tâm Tài chính quốc tế là một bệ phóng quan trọng cho mục tiêu tăng trưởng dài hạn của Việt Nam. Điều này cho thấy quyết tâm của chúng ta dám nghĩ lớn, dám làm lớn và sẵn sàng hội nhập cùng thế giới.

Bà nói thành công của một Trung tâm tài chính quốc tế nằm ở niềm tin của nhà đầu tư. Song, niềm tin phải được hình thành qua thể chế, pháp luật. Đây chính là lời cam kết vững chắc mọi hoạt động đầu tư sẽ được bảo vệ, mọi tranh chấp sẽ được phán xử một cách công bằng. "Nếu như thiếu đi một hệ thống pháp luật, cơ chế giải quyết tranh chấp đáng tin cậy thì không có nhà đầu tư nào dám để lại một USD cho dù là có cam kết miễn thuế 100%", đại biểu này nhìn nhận.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Thủy. Ảnh: Giang Huy

Bà nói mô hình trung tâm tài chính quốc tế thành công đều hoạt động dựa trên nền tảng của mô hình thông luật, dựa trên án lệ uyển chuyển, linh hoạt nhưng ổn định và minh bạch cao.

Trung tâm tài chính quốc tế Dubai tại UAE cho phép áp dụng hệ thống thông luật, cùng quy tắc giải quyết tranh chấp riêng, tòa án riêng và tách biệt với hệ thống luật hồi giáo. Đây chính là một trong những yếu tố then chốt khiến cho Dubai trở thành trung tâm tài chính số một ở Trung Đông.

Nhân lực giải quyết tranh chấp tại trung tâm tài chính quốc tế đòi hỏi chất lượng rất cao, được đào tạo và thực hành theo chuẩn mực quốc tế. Việc này giúp tòa án đủ năng lực giải quyết và ra phán quyết một cách chính xác, nhanh chóng.

Vì vậy, bên cạnh TAND Tối cao, TAND cấp tỉnh, TAND cấp khu vực, bà đề nghị bổ sung tòa án chuyên biệt thuộc trung tâm tài chính quốc tế. Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao thì có nhiệm vụ hướng dẫn áp dụng các nguyên tắc của hệ thống thông luật, làm cơ sở cho việc giải quyết các tranh chấp tại trung tâm tài chính quốc tế.

Về tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm thẩm phán, đại biểu Thủy đề nghị bổ sung tiêu chuẩn có tính chất mở và mang tính chất đặc thù để làm cơ sở cho việc tuyển chọn thẩm phán xét xử tại Trung tâm Tài chính quốc tế trong thời gian tới.

Về thẩm quyền của tòa án chuyên biệt tại trung tâm tài chính quốc tế, bà Thủy cho rằng không nên quy định cụ thể trong luật. Thay vào đó, TAND Tối cao có đề án để giải quyết tổ chức bộ máy; quan hệ về mặt tố tụng giữa tòa án chuyên biệt với các tòa án khác trong hệ thống tòa án; tuyển chọn nhân lực thẩm phán. Đặc biệt là nguyên tắc tố tụng và trình tự tố tụng cho việc hoạt động của tòa án chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính quốc tế.

Chánh án TAND Tối cao Lê Minh Trí. Ảnh: Giang Huy

Giải trình cuối phiên thảo luận, Chánh án TAND Tối cao Lê Minh Trí nói chủ trương của Bộ Chính trị, của Thủ tướng là thành lập hai trung tâm tài chính quốc tế ở TP HCM và ở Đà Nẵng. Yêu cầu này đã được cấp thẩm quyền chỉ đạo sẽ giao Đảng ủy của TAND Tối cao nghiên cứu khẩn trương để xây dựng đề án liên quan việc thành lập.

"Đây là một yêu cầu, đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn, song đây cũng là vấn đề lớn và rất mới. Tòa án tối cao xin tiếp thu và sẽ thể hiện trong dự thảo luật theo hướng quy định nguyên tắc trong Luật", ông Trí nói.

Cụ thể, luật sẽ quy định có tòa án nhân dân chuyên biệt và giao cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể cũng như quy định những phạm vi, thẩm quyền theo lãnh thổ của các tòa án nhân dân chuyên biệt.

Sau đó, TAND Tối cao sẽ tổ chức nghiên cứu, tham khảo, học tập kinh nghiệm của quốc tế và báo cáo đề xuất trình Quốc hội xem xét, quyết định. Cùng với đó, ông Trí cũng nhấn mạnh sẽ tính toán một kế hoạch cho việc đào tạo thẩm phán có năng lực, có trình độ đáp ứng yêu cầu giải quyết các loại tranh chấp này trong Trung tâm tài chính quốc tế.

Theo dự thảo Nghị quyết thành lập và hoạt động của trung tâm tài chính, Việt Nam sẽ xây một trung tâm tài chính quốc tế nhưng đặt tại TP HCM và Đà Nẵng, thay hai trung tâm riêng biệt (quốc tế, khu vực) như trước. Trung tâm này được định hướng cung cấp các dịch vụ tài chính hiện đại như tài chính xanh, tài chính phái sinh, fintech, đặc biệt nhằm phục vụ nhu cầu tài chính cho các dự án hạ tầng, năng lượng quy mô lớn.

Việc xây dựng trung tâm tài chính quốc tế nhằm thu hút nguồn lực, phục vụ cho phát triển nhanh, bền vững, dựa vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Do đó, người đứng đầu Chính phủ yêu cầu phải có hệ thống chính sách đột phá, thu hút, thuyết phục được các nhà đầu tư tại Trung Đông, Trung Quốc, ASEAN, Mỹ, châu Âu tham gia các trung tâm này.

Sơn Hà