8 tội danh gồm: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194); Vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421); Gián điệp (Điều 110); Tham ô tài sản (Điều 353); Nhận hối lộ (Điều 354).

Về điều khoản chuyển tiếp, Luật quy định hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7/2025 với người phạm 8 tội danh nêu trên mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án TAND Tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Quốc hội giao TAND Tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, VKSND Tối cao và các cơ quan có liên quan tổ chức việc rà soát người bị kết án tử hình thuộc diện này.

Giải trình nội dung này, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết một trong những căn cứ bỏ án tử hình với 8 tội là nhiều tội danh có quy định về hình phạt tử hình nhưng không áp dụng trên thực tế thời gian qua. Việc bỏ hình phạt tử hình với 8 tội cũng phục vụ hoạt động hợp tác quốc tế, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau.

Riêng với tội Tham ô tài sản và tội Nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản và khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo, luật quy định người bị kết án tù chung thân chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng.

Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội

Nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền với một số tội danh

Luật vừa thông qua quy định tăng mức hình phạt tù khởi điểm với một số tội về môi trường, an toàn thực phẩm, ma túy như tội gây ô nhiễm môi trường như: Vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại (Điều 236), Sản xuất trái phép chất ma túy (Điều 248), Tàng trữ trái phép chất ma túy (Điều 249), Mua bán trái phép chất ma túy (Điều 251), Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317)...

Chính phủ cho biết việc tăng mức hình phạt nêu trên là phù hợp với yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong thời điểm hiện nay và những năm tiếp theo. Mức phạt này có tính đến các yếu tố biến động của giá cả, thu nhập bình quân đầu người (mức lương cơ sở tăng 2,04 lần, thu nhập bình quân đầu người tăng 2,02 lần) tại thời điểm năm 2015 với thời điểm hiện tại.

Bổ sung tội Sử dụng trái phép chất ma túy

Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự bổ sung tội Sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 256a) theo hướng chỉ xử lý đối với những người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc quá trình cai nghiện ma túy mà tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy.

Cơ quan soạn thảo cho rằng chủ trương áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn để giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy. Chính sách này cũng phù hợp trong bối cảnh số người nghiện ma túy đang có xu hướng gia tăng. Ma túy là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến các loại tội phạm khác như trộm cắp tài sản, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, cướp giật tài sản.

Chính phủ cho rằng nghiện ma túy đang có xu hướng trẻ hóa. Một bộ phận giới trẻ dễ bị rủ rê, lôi kéo vào con đường sử dụng trái phép chất ma túy, tìm tới ma túy để giải tỏa áp lực trong cuộc sống. Nếu không có biện pháp "giảm cầu" hữu hiệu thì nguy cơ về việc ảnh hưởng đến chất lượng nguồn lao động và giống nòi là vấn đề nhức nhối đang được đặt ra.

Luật sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Sơn Hà