Tại Hội nghị trao đổi giữa Cục CSGT và các doanh nghiệp kinh doanh vận tải đường bộ về công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông hôm 1/8, một trong các vấn đề đáng chú ý được thảo luận nhiều là đề xuất cấm xe giường nằm theo lộ trình, vì những lo ngại liên quan tới vấn đề an toàn.

Xe khách giường nằm là phương tiện chuyên chở số lượng lớn phổ biến tại Việt Nam và cũng xuất hiện ở không ít quốc gia trên thế giới, trong đó có cả châu Âu, nơi có những quy định nghiêm ngặt về vận tải. Tuy vậy, cũng có những nơi đã loại bỏ phương tiện này, ví dụ Trung Quốc.

Từng được ưa chuộng bởi sự tiện lợi và giá rẻ, xe giường nằm ở Trung Quốc hiện đã biến mất khỏi các tuyến đường dài sau nhiều vụ tai nạn nghiêm trọng, trong đó một thảm kịch xảy ra vào 2012, khiến 36 người thiệt mạng đã trở thành bước ngoặt trong chính sách giao thông nước này.

Thảm kịch vào tháng 8/2012

Rạng sáng Chủ Nhật 26/8, một xe khách giường nằm chở gần 40 người bất ngờ đâm vào xe bồn chở methanol trên cao tốc gần thành phố Diên An, tỉnh Thiểm Tây. Cú va chạm mạnh khiến cả hai phương tiện bốc cháy dữ dội, ngọn lửa thiêu rụi toàn bộ xe khách chỉ trong chốc lát.

Vụ tai nạn khiến 36 người thiệt mạng, phần lớn khi đang ngủ, chỉ ba người sống sót với thương tích nặng. Xe khi đó đang trên hành trình từ Nội Mông đến Tây An, hoạt động tuyến đêm, với thiết kế chỉ một lối thoát duy nhất.

Hiện trường vụ tai nạn xe giường nằm trên cao tốc tại Trung Quốc vào 2012, khiến 36 người thiệt mạng. Ảnh: SCMP

Xe giường nằm từng được ưa chuộng tại đất nước tỷ dân

Xe giường nằm từng được nhiều nhà xe lựa chọn nhờ chở được nhiều khách, giúp tiết kiệm chi phí vận hành, đồng thời tăng sự thoải mái cho khách hàng trong những chuyến dài. Loại xe khách này bắt đầu hoạt động tại Trung Quốc vào đầu những năm 1990, khi mạng lưới đường sắt của nước này còn kém phát triển, không đáp ứng được nhu cầu đi lại của người dân, theo ông Vương Đông Minh, nhà nghiên cứu tại Viện Giao thông Tổng hợp thuộc Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia ở Bắc Kinh.

Ngay cả ở những nơi có hệ thống đường sắt phát triển, xe giường nằm vẫn hút khách vì sự tiện lợi. Tại Bắc Kinh, trước khi có lệnh cấm xe giường nằm, cứ mỗi 30 phút lại có một xe xuất phát đi Linhe (khu tự trị Nội Mông), phục vụ giới buôn hàng. Họ có thể đến nơi, nhập hàng, rồi quay lại ngay trong ngày. Dù giá vé cao hơn tàu khoảng 100 tệ (khoảng 360.000 đồng), xe giường nằm vẫn được lựa chọn vì khung giờ linh hoạt, khả năng vận chuyển hàng hóa cao và tránh được tình trạng khan vé vào mùa cao điểm.

Theo báo cáo của Đài Phát thanh Quốc gia Trung Quốc (China National Radio), tính đến 2012, có khoảng 37.000 xe khách giường nằm hoạt động trên hơn 5.000 tuyến đường, công suất gần 1 triệu ghế.

Các nguyên nhân khiến xe giường nằm dần bị loại bỏ

Từ sau vụ tai nạn ở Diên An, và hàng loạt tai nạn liên quan đến xe giường nằm trước đó, Trung Quốc bắt đầu siết chặt quản lý. Các bước ban đầu là yêu cầu lắp GPS, camera giám sát trên xe, cấm xe hoạt động đêm về sáng, trong khoảng 2-5h. Sau đó, Bộ Giao thông nước này ban hành quy định ngừng cấp phép sản xuất xe khách giường nằm hai tầng, đồng thời yêu cầu loại bỏ dần khỏi đội xe đang hoạt động.

Giới chuyên gia chỉ ra rằng cấu trúc xe giường nằm, là thiết kế hai tầng, trọng tâm cao khiến xe dễ lật, và thường chỉ có một cửa thoát hiểm, khiến hành khách khó có cơ hội sống sót nếu xảy ra tai nạn. Việc chạy ban đêm càng làm tăng nguy cơ vì phần lớn hành khách đang ngủ, không thể kịp phản ứng với sự cố bất ngờ.

Nhân viên đang giải thích các quy định an toàn cho hành khách tại bến xe Sanfuwan ở Tây An (Trung Quốc), năm 2012. Ảnh: China Daily

Bên cạnh đó, luật yêu cầu có hai tài xế thay phiên nhau lái trong các chuyến dài, nhưng nhiều doanh nghiệp vì lợi nhuận đã phớt lờ quy định để tiết kiệm chi phí. Hơn nữa, hành khách thường sốt ruột, không muốn dừng nghỉ dọc đường, gây áp lực lớn lên người cầm lái. Hệ quả là nhiều tài xế phải gồng mình vượt qua cơn buồn ngủ để bám đường, bất chấp những rủi ro.

Giải pháp di chuyển thay thế cho người dân

Sau lệnh cấm đăng ký mới xe giường nằm vào 2012, những xe giường nằm đang hoạt động được lưu hành nốt trong vòng đời còn lại, tối đa khoảng 5-6 năm. Đến 2017, loại xe này hầu như không còn hoạt động tại Trung Quốc.

Sau khi xe giường nằm bị loại bỏ, người dân Trung Quốc chuyển sang sử dụng các phương tiện hiện đại và an toàn hơn. Tàu cao tốc trở thành lựa chọn phổ biến nhất nhờ tốc độ cao, mạng lưới phủ rộng khắp cả nước và thời gian di chuyển linh hoạt hơn. Trên nhiều tuyến đường dài như Bắc Kinh - Thượng Hải, hành khách chỉ mất khoảng 5 tiếng, thay vì hơn 10 tiếng như trước đây bằng xe giường nằm.

Ngoài ra, xe khách ghế ngồi được duy trì ở các tuyến ngắn hoặc nơi chưa có tàu cao tốc. Với hành trình dài, các chuyến bay giá rẻ cũng trở thành phương án thay thế. Sự thay đổi này khiến thói quen đi lại của người dân cũng dịch chuyển, từ việc ngủ qua đêm trên xe sang lựa chọn phương tiện di chuyển nhanh trong ngày.

Phạm Hải