Thông tin được bà Chiara Rogate, chuyên gia năng lượng cấp cao Ngân hàng Thế Giới (WB), nêu tại báo cáo "Hành trình Bứt phá: Chuyển đổi sang Xe điện tại Việt Nam".

Ngành giao thông Việt Nam thải 32,9 triệu tấn CO2 tương đương (CO2e), chiếm 7,2% tổng lượng khí phát thải nhà kính của cả nước trong kỳ kiểm kê gần nhất (2021). Lượng phát thải từ ngành này dự tính tăng gấp 10 lần nếu Việt Nam không có hành động.

Việt Nam đặt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào 2050. Vì thế, ngành giao thông đặt mục tiêu xe điện chiếm 50% nội đô năm 2030 và 100% tất cả tỉnh thành trong 25 năm tới.

Để đạt được tham vọng trên, Việt Nam gặp nhiều thách thức về sản xuất bền vững, hệ thống sạc cùng nguồn cung điện. Bà Rogate, đồng tác giả báo cáo, gợi ý Việt Nam nên tập trung phát triển, sử dụng xe máy điện. Chuyên gia WB ví đây là giải pháp dễ dàng, mà bà gọi là "quả dễ hái".

Hai mẫu xe điện của Honda tại triển lãm VMS 2024. Ảnh: Thành Nhạn

Thực tế, xe máy điện phù hợp về giá, khoảng cách di chuyển và từng bước được người dùng đón nhận ở khu vực đô thị. Với phương tiện này, Việt Nam là thị trường lớn thứ hai, sau Trung Quốc, 12% thị phần vào năm 2022. Thị trường cũng sẵn sàng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi với trên 37 nhà cung cấp.

Đây cũng là phân khúc chủ chốt trong lộ trình chuyển đổi xe điện của Việt Nam từ nay đến 2035. Dự tính doanh số loại phương tiện này sẽ cân bằng với ôtô điện trong 2035, rồi dần nhường thị phần cho xe bốn bánh.

Để đẩy nhanh điện hóa trong phân khúc xe máy, nhóm chuyên gia WB khuyến nghị Việt Nam thực hiện các tiêu chuẩn an toàn, sử dụng pin hiệu suất cao và mở rộng trạm sạc, dịch vụ đổi pin. Bên cạnh đó, họ cho rằng chính phủ nên có các hỗ trợ về tài chính để bù đắp chi phí ban đầu, ví dụ vốn vay ưu đãi nhằm giảm mức chênh lệch giá giữa xe điện và xăng.

Kích cầu cũng là một động thái quan trọng thúc đẩy chuyển đổi sử dụng xe máy điện. Chuyên gia WB gợi ý tạo nhu cầu xe điện bằng các động thái cấm sử dụng xe động cơ đốt trong ngành dịch vụ vận chuyển. Một biện pháp mạnh mẽ khác được khuyến nghị là áp chỉ tiêu xe máy điện đạt 40% năm nay tại các địa bàn đô thị và tăng lên 80% vào 2030.

Dự kiến, cuộc chuyển đổi sang xe máy điện sẽ ở quy mô lớn sau năm 2035. Để thích ứng, Việt Nam cần chuẩn bị hệ thống điện có khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng và thiết lập mạng lưới sạc nhanh trong thập kỷ tới. "Kinh nghiệm quốc tế cho thấy trợ giá của Chính phủ vào hạ tầng sạc có thể hiệu quả gấp 6 lần so với hỗ trợ giá mua xe điện", nhóm chuyên gia WB cho biết.

Ngoài ra, để đảm bảo lộ trình chuyển đổi hiệu quả và giảm thải, Việt Nam cần lưu tâm đến hoạt động tái chế pin xe điện sau sử dụng. Thực tế, tái chế pin còn mới mẻ ở Việt Nam, đồng nghĩa việc Chính phủ cần đóng vai trò quan trọng để khuyến khích các thành viên thị trường tham gia quản lý chất thải rắn.

"Chúng tôi cũng thấy nỗ lực của giới startup. Giải pháp lý tưởng nhất là chính phủ tạo thuận lợi, đưa ra định hướng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, startup, cùng với can thiệp quy mô lớn cấp quốc gia", bà Rogate nói.

Theo tính toán, việc chuyển đổi sang xe điện có thể giúp giảm lượng khí phát thải ròng 2,2 triệu tấn CO2e vào năm 2050, ngay cả với hệ thống lưới điện hiện tại. Con số này sẽ tăng lên 5,3 triệu tấn nếu hoàn thành xanh hóa lưới điện theo Quy hoạch điện VIII. Đồng thời, quá trình này cũng có thể tạo ra tới 6,5 triệu việc làm vào năm 2050, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất pin và phát triển cơ sở hạ tầng sạc.

Thủy Trương