Nửa đầu năm, tiêu thụ thủy hải sản tại Saigon Co.op tăng gần gấp đôi. Giám đốc kinh doanh Võ Trần Ngọc cho biết 90% nguồn cung là hàng nội địa, với cá da trơn, tôm và sản phẩm chế biến sẵn là lựa chọn phổ biến.

"Nhu cầu thủy hải sản tăng mạnh, đặc biệt trong 2 tháng gần đây, khi người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang tiêu thụ nhóm sản phẩm này do tình hình dịch bệnh trên gia súc", ông Ngọc cho biết tại hội nghị "Thúc đẩy tiêu thụ thủy sản phục vụ nhu cầu trong nước" do Bộ Công Thương và Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) tổ chức ngày 1/8.

Cùng giai đoạn, hệ thống Lotte Mart Việt Nam cũng ghi nhận sức mua tăng 20%. Bà Nguyễn Thị Tuyết Anh, Trưởng phòng thủy hải sản cho biết ngành hàng này tăng trưởng ổn định về doanh thu lẫn lợi nhuận những năm qua, với hơn một nửa sản lượng thu mua trong nước.

Cua biển bán trong một siêu thị tại TP HCM ngày 18/6/2023. Ảnh: Thanh Tùng

Các chuỗi siêu thị khác cũng nhận thấy thủy hải sản là nhóm thực phẩm chủ lực và có nhu cầu tăng mua. MM Mega Market cho biết tỷ trọng thủy hải sản nội địa trong hệ thống đến 90%. Còn Aeon Việt Nam đang kinh doanh hơn 1.300 sản phẩm thủy hải sản, theo Trưởng phòng quản lý nhà cung cấp Lưu Thủy Tiên.

"Chúng tôi dự kiến có thêm trung tâm bách hóa tổng hợp và siêu thị vào cuối năm 2025, đồng thời tiếp tục mở rộng trong những năm tiếp theo, tạo nhiều cơ hội cho mặt hàng thủy hải sản Việt Nam", bà nói. Hiện chuỗi này có khoảng 50 nhà cung cấp.

Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết thủy sản nội địa đang chiếm tỷ trọng 60-70% trong kênh phân phối hiện đại, với các mặt hàng chủ lực như tôm, cá basa, mực, cá biển. Theo cơ quan này, tăng trưởng thời gian qua nhờ thu nhập người tiêu dùng cải thiện, yêu cầu dinh dưỡng và bảo vệ sức khỏe dẫn đến xu hướng chuyển dịch từ thịt gia súc, gia cầm sang thủy sản.

Theo Cục trưởng Trần Hữu Linh trong bối cảnh thị trường thế giới có nhiều biến động khó lường, sân nhà nội địa với 100 triệu dân là "bệ đỡ" vững chắc. Vasep nhận định thị trường nội địa "không phải phương án tình thế mà là hướng đi chiến lược dài hạn" của ngành thủy sản.

Ông Nguyễn Anh Đức, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam, cho rằng triển vọng tiêu thụ nội địa còn rất lớn, khi tỷ trọng tiêu dùng thủy hải sản trong khẩu phần ăn hàng ngày của người Việt hiện chỉ ở mức 20-21%, so với 50% của người Nhật. Ngoài ra, chỉ mới 30% tổng sản lượng thủy hải sản được tiêu thụ trong nước, (tại Nhật là 90%, Trung Quốc 96%) cho thấy tiềm năng lớn để tăng tỷ lệ này, thông qua khuyến khích người dân tăng sử dụng thủy hải sản trong bữa ăn.

Tiêu thụ tăng và thị trường nhiều triển vọng, nhưng một số nhà cung cấp nói tiếp cận kênh siêu thị còn thách thức.

Ông Lê Văn Quang, Tổng giám đốc Tập đoàn Thủy sản Minh Phú, cho rằng ngoài một số chuỗi lớn kiểm soát khắc khe, vẫn còn nhà bán lẻ buông lỏng kiểm tra, để tôm nhiễm kháng sinh, ngâm nước hoặc hóa chất, "rớt đáy" (chết) thâm nhập với giá rẻ. "Điều này dẫn đến việc dù chúng tôi chào giá hòa vốn thì hàng siêu thị đang bán vẫn thấp hơn 20-30%", ông Quang nói. Theo ông, đơn vị bán lẻ và nhà quản lý cần siết chặt chất lượng hơn.

Bà Ngô Thị Đoan Phương, Giám đốc Chiến lược Thương mại và Sản xuất Hải Nam, nói ngoài chi phí sản xuất cao, các điều khoản chiết khấu thương mại cũng là bài toán khó, cần siêu thị cân nhắc thêm để dung hòa lợi ích hai phía.

Doanh nghiệp chế biến còn gặp rào cản về chi phí logistics và thị hiếu người tiêu dùng. Bà Nguyễn Thị Thu Trinh, Phó tổng giám đốc Sài Gòn Food, cho biết thủy hải sản đông lạnh phải giao đến từng siêu thị chứ không phải một trung tâm phân phối chung như hàng khô, làm đội chi phí vận chuyển lên cao.

Đặc biệt, người tiêu dùng thường nghĩ hàng đông lạnh phải rẻ hơn hàng tươi sống, trong khi chi phí sản xuất rất cao. Điều này khiến biên lợi nhuận của ngành hàng thủy hải sản đông lạnh thấp hơn so với hàng nhiệt độ thường.

Đồng tình, nhiều doanh nghiệp chế biến nói cần thay đổi tư duy người tiêu dùng về hàng đông lạnh. Người dân thường nghĩ hàng tươi sống cao cấp hơn, nhưng hàng đông lạnh từ nhà máy với công nghệ cấp đông nhanh (chỉ từ 5-20 phút) giữ được chất lượng tốt hơn so với cá tươi ngâm đá, ướp muối ở chợ truyền thống.

Một số sản phẩm đóng gói được trưng bày tại hội nghị ngày 1/8. Ảnh: Dỹ Tùng

Trước phản ánh của các nhà cung cấp, một số siêu thị nói đang quản lý chặt chất lượng đầu vào. MM Mega Market cho hay có hệ thống phân phối và làm việc trực tiếp với người nông dân từ khâu nuôi trồng đến khai thác thành phẩm, với đội ngũ kỹ sư thường trực. Aeon Việt Nam có quy trình chào hàng 3 bước để đảm bảo chất lượng. Bà Lưu Thủy Tiên lưu ý thỉnh thoảng vẫn còn phát hiện một số lỗi như chất cấm ở thủy sản nước ngọt, kim loại nặng vượt giới hạn, nhiễm ký sinh trùng trên thịt cá, lẫn dị vật/côn trùng/vi sinh vật vượt giới hạn trong thủy hải sản chế biến.

Giám đốc kinh doanh Saigon Co.op Võ Trần Ngọc khuyến nghị nhà chế biến nghiên cứu khẩu vị tẩm ướp phù hợp thị hiếu người Việt. "Các mặt hàng sinh thái và hữu cơ, dù còn mới, cũng được chúng tôi chú trọng phát triển trong tương lai", bà Nguyễn Thị Tuyết Anh tại Lotte Mart nói.

Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh gợi ý ngoài các hệ thống siêu thị, doanh nghiệp nên tiếp cận thêm kênh cửa hàng tiện lợi, vì có xu hướng người dân đến đây mua hàng thực phẩm tươi sống và chế biến. Ông đồng thời khẳng định cơ quan chức năng sẽ tiếp tục siết chặt hoạt động truy xuất hàng hóa.

Dỹ Tùng