Cuối tháng trước, Shein công bố được Sáng kiến mục tiêu dựa trên khoa học (SBTi) xác thực tham vọng phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Mục tiêu này khiến giới phân tích hoài nghi bởi với mô hình thời trang siêu nhanh, Shein gây ô nhiễm nhất trong ngành, với tốc độ phát thải tăng gấp đôi tăng trưởng doanh thu.

Thời trang là một trong những ngành phát thải nhiều carbon nhất trên thế giới, chiếm tới 10% lượng khí thải carbon, thải 92 triệu tấn rác hàng năm, theo Chương trình Môi trường của Liên Hợp Quốc (UNEP). Tính trung bình, mỗi giây lại có một xe tải chất đầy loại rác này bị đốt bỏ hoặc chôn lấp.

Một bức ảnh tạo từ AI của Emanuele Morelli, đại sứ của công ty AI ngành thời trang Refabric và Luma AI, công ty tạo video bằng AI. Ảnh: Emanuele Morelli

Thời trang nhanh (fast fashion) là một trong những tác nhân gia tăng tác động môi trường, bởi đặc trưng xu hướng thay đổi nhanh chóng, quần áo giá rẻ dùng một vài lần rồi vứt bỏ. Trong khi đó, cùng với Temu, Shein được xếp vào hàng thời trang siêu nhanh (ultra-fast fashion). Ví dụ, Zara, thương hiệu thời trang nhanh từ Tây Ban Nha, mất sáu tuần cho một quy trình thiết kế - sản xuất hoàn chỉnh. Shein, đế chế thời trang siêu nhanh từ Trung Quốc, chỉ mất 10 ngày, theo NPR.

Mô hình là một trong những điểm khiến giới phân tích nghi ngờ mục tiêu Net Zero của Shein. Họ sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để định hình xu hướng thời trang, sản xuất quần áo nhanh chóng theo từng lô nhỏ. Sau đó, sản phẩm được vận chuyển trực tiếp đến người tiêu dùng, thường là bằng đường hàng không (các doanh nghiệp khác chủ yếu vận chuyển bằng đường biển).

Mô hình này giúp giảm lượng hàng tồn kho, mang lại cho công ty doanh thu 38 tỷ USD vào năm ngoái, nhưng cũng khiến lượng khí thải tăng vọt.

38% dấu chân khí hậu của Shein đến từ hoạt động vận chuyển sản phẩm giữa các cơ sở cung ứng và từ các cơ sở này đến tay khách hàng, 61% đến từ các bộ phận khác trong chuỗi cung ứng. Công ty có trụ sở tại Singapore, nhưng phần lớn hàng may mặc được sản xuất tại Trung Quốc và được gửi bằng máy bay đến người dùng. Tháng 7 năm ngoái, Shein đã chuyển 900.000 quần áo đến Mỹ mỗi ngày.

Năm hãng thời trang có tỷ trọng khí thải từ vận chuyển lớn nhất trong phạm vi 3. Nguồn: Stand.earth

Theo báo cáo phát triển bền vững Shein công bố tháng 8 năm ngoái, tổng khí thải nhà kính của họ tăng từ 9,2 triệu tấn năm 2022 lên 16,7 triệu tấn CO2e trong năm 2023, tức gần gấp đôi. Tốc độ này cũng gấp đôi mức tăng trưởng doanh thu cùng kỳ, ở mức 43%. Trong khi đó, lượng khí thải của Zara tăng bằng một nửa tăng trưởng doanh thu. Còn tại H&M và Nike, doanh số của họ tăng trong khi lượng khí thải giảm so với năm trước đó.

Lượng phát thải năm 2023 của Shein nhiều gấp bốn lần nhà máy điện than, đưa họ trở thành doanh nghiệp ô nhiễm nhất trong ngành, theo tổ chức báo chí chuyên về biến đổi khí hậu Grist.

Bất chấp những nghi ngại quanh việc được SBTi xác thực mục tiêu Net Zero, ông Mustan Lalani, Trưởng phòng Phát triển bền vững toàn cầu Shein, khẳng định điều này đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình phi carbon hóa của doanh nghiệp.

Thực tế, SBTi rất khắt khe trong việc xác thực mục tiêu Net Zero. Trong ngành bán lẻ (gồm thời trang), chỉ 56 doanh nghiệp được xác thực mục tiêu này, gồm Inditex (công ty mẹ H&M), Gap, và mới đây là Shein. Fast Retailing, công ty mẹ của Uniqlo, mới xác thực mục tiêu giảm thải 90% trong phạm vi 1 và 2 đến năm 2030, chưa được xác thực mục tiêu Net Zero 2050.

Với ngành thời trang, phát thải phạm vi 1 gồm lượng khí thải từ các hoạt động trực tiếp của công ty, như văn phòng và kho hàng. Khí thải phạm vi 2 đến từ nguồn năng lượng mà công ty mua, như điện. Phát thải phạm vi 3 khó đo lường nhất, đến từ các hoạt động trong chuỗi giá trị của công ty, từ nguyên liệu thô, sản xuất, vận chuyển, đóng gói, đến xử lý sản phẩm cuối vòng đời.

Công ty đặt mục tiêu giảm 42% khí thải phạm vi 1, 2 và 25% khí thải phạm vi 3 vào năm 2030. Thực tế, Shein đã bắt đầu hoạt động "chuyển dịch gần bờ", tìm nguồn cung ứng từ khu vực gần khách hàng hơn, như Brazil và Thổ Nhĩ Kỳ. Việc này giúp công ty tránh các tuyến vận chuyển đường dài, giảm thải được hơn 314.000 tấn CO2e. Shein cũng lên kế hoạch giảm tỷ trọng vận chuyển bằng hàng không, chuyển dần sang đường sắt và biển, vốn thải ít CO2 hơn.

Bên cạnh đó, họ cũng tăng sử dụng năng lượng tái tạo, lắp điện mặt trời mái nhà tại các nhà máy, đồng thời cải thiện hiệu quả sử dụng điện tại 23 cơ sở vận hành. Đến năm 2024, tỷ trọng điện tái tạo trong cơ cấu nguồn điện mua của Shein chiếm 76%, tăng so với 73% trong năm trước đó. Họ đặt mục tiêu sẽ dùng hoàn toàn điện tái tạo trong năm 2030. Ở khâu logistics, các đối tác của Shein cũng được yêu cầu chuyển đổi sang xe điện hoặc hybrid.

Về vật liệu, công ty chủ trương giảm nguyên liệu thô, khuyến khích vật liệu polyester tái chế trong sản phẩm lẫn đóng gói. Hiện 50% túi nilon bọc hàng sử dụng từ nhựa tái chế đạt chuẩn toàn cầu. Họ đang lên kế hoạch đầu tư vào tái chế sợi polyester quy mô lớn.

Túi bọc hàng từ nhựa tái chế của Shein. Nguồn: Shein

Shein cũng hành động nhằm giảm thải rác thời trang. Shein Exchange, nền tảng bán lại ngang hàng, ra mắt năm 2022, thúc đẩy người dùng bán lại, trao đổi đồ sau mua, kéo dài vòng đời sản phẩm. Công ty thành lập Quỹ Shein và cam kết 5,3 triệu USD cho Tổ chức Thu gom rác Dệt may châu Phi, một tổ chức phi lợi nhuận tập trung vào hoạt động thu gom, phân loại quần áo cũ để tái sử dụng và tái chế.

Mặc dù vậy, họ vẫn đối mặt với sự chỉ trích mạnh mẽ từ các nhóm môi trường và giới quan sát trong ngành. Ken Pucker, Giáo sư Thực hành tại Trường Fletcher, Đại học Tufts, cho rằng mức quyên góp 5,3 triệu USD nói trên chiếm chưa đến 1% số tiền mà Shein phải trả cho nhân loại để trang trải chi phí xã hội gây ra bởi lượng khí thải CO2 của công ty.

Ông Ken cũng nghi ngờ về việc hiện thực hóa mục tiêu Net Zero của Shein. Theo tính toán, để tăng trưởng doanh thu 25% mà vẫn đạt được mục tiêu giảm thải, Shein sẽ phải giảm 85% cường độ carbon trên mỗi sản phẩm. Trong khi đó, theo số liệu quá khứ, lượng khí thải của họ tăng nhanh hơn doanh thu. Điều này cho thấy mô hình kinh doanh của công ty không phù hợp với các mục tiêu về khí hậu, theo Carbon Credits.

Stand.Earth, mạng lưới hoạt động vì Trái Đất, cũng "chấm điểm" thấp nhất cho Shein trong tổng số 42 thương hiệu thời trang được xếp hạng xanh trong năm 2025. Trong đó, các chỉ số cam kết và minh bạch, năng lượng tái tạo, vận chuyển hay tuyên truyền của công ty đều được xếp mức thấp.

Veronica Bates Kassalty, cố vấn lĩnh vực thời trang, cựu chuyên gia kinh tế của Ngân hàng Thế giới tại London, cho rằng hành động Shein tuyên bố là không đủ để bù đắp cho mô hình kinh doanh quần áo giá rẻ, được thiết kế để dùng một lần. Thêm vào đó, ba phần tư sản phẩm của công ty được làm từ polyester có nguồn gốc từ dầu mỏ, "cơn ác mộng" với khí thải và sức khỏe con người. Theo Kassalty, quần áo bền làm từ sợi tự nhiên tạo ra tác động môi trường thấp hơn nhưng không phù hợp với mô hình kinh doanh của Shein.

Tờ Sustainability Mag cho rằng việc mục tiêu Net Zero của Shein được SBTi xác thực có thể là sự thay đổi mang tính biểu tượng với thời trang nhanh. Tuy nhiên, con đường hướng đến tính bền vững đích thực đòi hỏi nhiều hành động hơn là việc đặt mục tiêu.

Bảo Bảo (theo Carbon Credits, Grist, Sustainability Mag)