Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 24/5 đe dọa áp thuế 50% đối với hàng hóa từ Liên minh châu Âu kể từ 1/6. Mức này gấp 2,5 lần thuế đối ứng mà Mỹ áp với EU. Theo ngân hàng ING, động thái "làm dấy lên nỗi lo về một cuộc chiến thương mại xuyên Đại Tây Dương".

Nhà băng Hà Lan này dự báo, nếu thực hiện, mức thuế sẽ làm giảm khoảng 0,6 điểm phần trăm tăng trưởng GDP và đưa eurozone gần mức suy thoái. Đồng thời, áp lực lạm phát trì trệ - lạm phát tăng cao nhưng tăng trưởng giảm - ở Mỹ sẽ tăng.

Tháng trước, ông Trump đã công bố mức thuế 20% đối với hàng châu Âu nhưng hoãn áp dụng để tạo điều kiện đàm phán. Do đó, hàng EU nhập hiện chịu thuế quan 10% như hầu hết các nước, cùng với mức 25% áp lên ôtô, thép và nhôm.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Phòng Bầu dục ngày 14/4. Ảnh: AFP

Hôm 23/5, vài giờ trước cuộc gọi giữa Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer, ông Trump dọa tăng thuế với lý do EU "rất khó đàm phán" và "các cuộc thảo luận đang chẳng đi đến đâu".

Vậy nguồn cơn do đâu? Trước đó vài hôm, Brussels gửi Washington danh sách cập nhật các nhượng bộ mà họ sẵn sàng chấp nhận để có một thỏa thuận thương mại tương tự Mỹ đã đạt được với Anh và Trung Quốc.

Trọng tâm đề xuất là thỏa thuận trị giá khoảng 50 tỷ euro, gồm việc EU mua thêm LNG và đậu nành để giảm thâm hụt thương mại với Mỹ, áp dụng mức thuế 0% đối với ôtô và hàng công nghiệp hoặc hợp tác chiến lược về năng lượng, trí tuệ nhân tạo và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số như 5G. Bên cạnh đó, khối đưa ra các cam kết về quyền lao động quốc tế, tiêu chuẩn môi trường và an ninh kinh tế.

Nhưng phản ứng cho thấy loạt đề xuất chưa đủ hấp dẫn. "Ông Trump vẫn hy vọng rằng EU sẽ đưa ra thứ mà ông ấy cảm thấy đủ giá trị", Claudia Schmucker, người đứng đầu Trung tâm Địa chính trị, Địa kinh tế và Công nghệ tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức nhận định.

Theo bà Claudia, các yêu cầu của Tổng thống Mỹ với châu Âu vẫn là một "ẩn số". Nhóm nghiên cứu ING đồng tình: "Vẫn chưa rõ chính quyền Mỹ thực sự mong đợi điều gì để đạt được thỏa thuận, ngoài việc đơn phương giảm thuế quan của EU đã được cân nhắc trước đó".

Capital Economics (Anh) cảnh báo rằng một thỏa thuận EU - Mỹ "có vẻ khó đạt được hơn" so với Anh và Trung Quốc. Hãng nghiên cứu trụ sở London chỉ ra rào cản là thặng dư thương mại hàng hóa lớn của khối với Mỹ.

Vào 2024, Mỹ thâm hụt thương mại hàng hóa với EU là 235,6 tỷ USD, tăng 12,9% so với 2023, theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ. Dữ liệu năm 2023 từ Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat) thì đưa ra mức thặng dư hàng hóa 157 tỷ euro. Tuy nhiên, Mỹ thặng dư 109 tỷ euro về dịch vụ với EU.

Mức thuế quan trung bình giữa Mỹ và EU là tương tự nhau, nhưng có khác biệt rõ ràng giữa các ngành. Ví dụ, EU đánh thuế 10% với ôtô Mỹ trong khi Mỹ chỉ áp 2,5%. Ngược lại, Mỹ đánh thuế xe tải nhẹ 25% so với mức 10% của EU.

Viết trên Truth Social, ông Trump cho rằng châu Âu có các rào cản thương mại mạnh mẽ, thuế VAT, hình phạt doanh nghiệp vô lý, rào cản thương mại phi tiền tệ, thao túng tiền tệ, các vụ kiện không công bằng và vô lý đối với các công ty Mỹ.

Trong khi Trump tiếp tục cứng rắn với Brussels, Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic cho biết khối này sẽ làm việc để đạt được một thỏa thuận thương mại với Washington dựa trên "sự tôn trọng" chứ không phải "mối đe dọa". "EU hoàn toàn tham gia, cam kết đảm bảo một thỏa thuận có lợi cho cả hai bên", ông nêu.

Theo ING, hiện không thể suy đoán về diễn biến tiếp theo vì mọi khả năng đều có thể xảy ra, từ việc đạt được thỏa thuận cho đến leo thang thêm nữa. Dù vậy, các chuyên gia cho rằng vẫn có nhiều lý do để ông Trump cân nhắc xuống thang, chưa kể ông thường có chiến thuật tuyên bố rứng rắn giai đoạn đầu.

"Chúng tôi giữ nguyên quan điểm lâu nay rằng theo thời gian, cái giá kinh tế mà một cuộc chiến thương mại leo thang gây ra cho Mỹ sẽ trở nên quá lớn để có thể duy trì mức thuế cao trong thời gian dài", ING nhận định.

Miguel Otero, nghiên cứu viên cao cấp về kinh tế chính trị quốc tế tại Viện Elcano Royal (Tây Ban Nha) tin rằng Mỹ "có rất nhiều thứ để mất" nếu nổ ra thương chiến xuyên Đại Tây Dương. Theo ông, EU đang thâm hụt lớn về dịch vụ, đặc biệt là dịch vụ tài chính, kỹ thuật số và nền tảng giải trí.

"Mỹ không thể để mất thị trường châu Âu. Nếu khối này hành động như một thực thể duy nhất, thì có nhiều đòn bẩy tương tự như Trung Quốc", ông nhận định.

Bà Claudia Schmucker cho rằng lời lẽ tiêu cực của ông Trump thậm chí có lợi cho Brussels khi họ cố gắng đạt được sự đồng thuận về cách phản ứng với thuế quan của Mỹ. Trong khối, Hungary, Italy và một số nước đang muốn nhượng bộ. "Mặc dù một số quốc gia EU không hoàn toàn ủng hộ lập trường đàm phán của Brussels, nhưng đe dọa của ông Trump đã đủ để thúc đẩy sự thống nhất", bà nói.

Ủy ban Châu Âu (EC) tuyên bố sẽ khởi kiện lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về các mức thuế quan của ông Trump. Trước đó, cơ quan này đã soạn thảo gói đáp trả thuế 95 tỷ euro (107 tỷ USD) lên hàng hóa Mỹ nếu đàm phán đổ bể. Brussels cũng đang cân nhắc hạn chế xuất khẩu thép phế liệu và hóa chất sang Mỹ.

Phiên An (theo ING, DW, Reuters)