John Gutierrez (Austin, bang Texas) đã cân nhắc mua laptop mới nhãn hiệu Đài Loan cả năm qua để phục vụ công việc nhiếp ảnh. Bước ngoặt để ông hạ quyết tâm diễn ra hôm 2/4, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế nhập khẩu mới trên diện rộng, bao gồm thuế đối ứng 32% với hàng Đài Loan.

Ngay trong hôm đó, Gutierrez xuống tiền mua chiếc laptop trị giá 2.400 USD tại New York. "Tôi nghĩ thôi cứ mạnh tay luôn để vừa có công nghệ mới nhất vừa không phải lo đến thuế nhập khẩu", ông nói.

Cũng tại Texas, Cedar Roach, Đại học Southern Methodist nhanh chóng thanh toán 244 USD cho đơn quần áo Lululemon (thương hiệu Canada) và chiếc áo len 150 USD của House of Sunny (thương hiệu Anh) trong khi cuộc họp báo thuế đối ứng của ông Trump được phát trên radio hôm 2/4.

Cùng lúc đó, bạn trai cô là Sean MacKenzie chạy vội ra ngoài mua ba lốc bia, mỗi lốc tám lon, về chất đầy ngăn đựng rau trong tủ lạnh. "Tôi biết thứ gì dễ bị tổn thương và thứ gì tôi muốn nên sẽ không trì hoãn", Roach nói.

Ông Steve Hankins và Julie tìm mua đồ gia dụng ở Riegelmann’s Appliance ngày 3/4. Ảnh: AP

Từ tháng trước, người Mỹ đã lo lắng về các thông báo thuế quan của ông Trump. Kỳ vọng lạm phát tăng vọt trong cuộc khảo sát về tâm lý người tiêu dùng của Đại học Michigan vào tháng 3. Tuy nhiên, nhiều người áp dụng cách tiếp cận chờ đợi và xem xét trước khi điều chỉnh chi tiêu. Họ nghĩ rằng tổng thống đe dọa thương chiến như một chiến thuật đàm phán.

Nhưng ngày 2/4, lời đe dọa đã thành hiện thực. Trên mạng xã hội, tỷ phú Mark Cuban gợi ý người tiêu dùng nên tranh thủ mua sắm. "Từ kem đánh răng đến xà phòng, bất cứ thứ gì bạn có thể tìm thấy chỗ chứa, hãy mua trước khi siêu thị phải bổ sung hàng tồn kho", ông nói.

Theo ông, ngay cả khi hàng hóa được sản xuất tại Mỹ thì giá cũng sẽ tăng do bị đổ lỗi cho thuế quan. Tại các siêu thị và cửa hàng điện tử, một số khách hàng dường như đã nghe theo lời khuyên Cuban, kéo những chiếc xe đẩy chất đầy hàng.

Noel Peguero, 50 tuổi hành động từ đêm 2/4 đến sáng 3/4, ước tính đã chi khoảng 3.000 USD cho đồ điện tử, phụ tùng ôtô, thiết bị làm vườn và các đồ gia dụng khác. "Bây giờ là lúc mua sắm", Peguero mang chiếc TV 40 inch Hisense, một thương hiệu Trung Quốc, lên xe ở New York. Ông đã phải tìm đến cửa hàng thứ ba để mua được chiếc TV 217 USD do hết hàng ở hai địa điểm khác.

Tại Arlington, bang Virginia, Rob Blackwell và vợ cần ôtô mới để thực hiện các chuyến đi dài. Chiếc xe hiện tại của họ đã cũ và sắp chuyển cho con gái. "Tôi nói với vợ rằng trước sau gì cũng phải đổi xe và tôi theo dõi xem tổng thống sẽ làm gì với thuế nhập khẩu", ông nói.

Nhưng lần này, thay vì sở hữu, Blackwell chọn phương án thuê vì kinh tế hơn và công nghệ thay đổi quá nhanh. Ông để mắt đến mẫu General Motors Optiq được lắp ráp tại Mexico, có thể bị ảnh hưởng bởi thuế của Tổng thống Trump.

Ngay sau khi nghe tin về thuế mới, vợ chồng ông hạ bút ký hợp đồng thuê xe. Đại lý vẫn giữ nguyên điều khoản đã thỏa thuận khi thuế được công bố. "Nếu chính phủ đã chọn hướng đi đó, tôi phải hành động ngay", Rob nói.

Khoảng 3 ngày sau khi thuế đối ứng được công bố, một số người Mỹ vội vàng mua sắm trước lúc giá tăng. Những người khác thì tiếp tục nhịp điệu thông thường và nói rằng sẽ giải quyết vấn đề nếu và khi kệ hàng điều chỉnh giá niêm yết.

Nhà Trắng hy vọng thuế đối ứng sẽ thúc ép các quốc gia mở cửa thị trường với hàng Mỹ, từ đó dẫn đến các cuộc đàm phán có thể giúp giảm thuế, hoặc khiến các doanh nghiệp chuyển sản xuất về Mỹ để tránh chịu thuế nhập khẩu cao. Trong khi, tại phòng họp, trong bài dự báo và phát biểu trên truyền thông, các nhà kinh tế cảnh báo các mức thuế này sẽ khiến giá cả hàng ngày tăng lên.

Người tiêu dùng Mỹ mua sắm ở Chicago, Illinois ngày 22/11/2022. Ảnh: Reuters

Paul Donovan, Kinh tế trưởng UBS Global Wealth Management cho biết thuế quan thường được áp dụng ngay đầu chuỗi cung ứng. Vì vậy, mỗi lần thuế tăng 10 điểm phần trăm thường dẫn đến giá tiêu dùng tăng khoảng 4 điểm phần trăm.

Theo ông, một số công ty đã tích trữ hàng hóa để chuẩn bị cho thuế, có thể làm chậm quá trình tăng giá. Tuy nhiên, nhìn chung, các nhà sản xuất và bán buôn tại Mỹ có tỷ lệ tồn kho tương tự như năm 2018.

"Điều này cho thấy chỉ có sự trì hoãn nhẹ trước khi giá cả bắt đầu tăng. Một số công ty cũng có thể đã bắt đầu tăng giá trước khi thuế được áp dụng", Paul nói. Các nhà bán lẻ thậm chí có tỷ lệ tồn kho thấp hơn năm 2018, nên khi giá tăng trong chuỗi cung ứng thì tác động sẽ nhanh chóng truyền đến người tiêu dùng.

Tính toán của Giáo sư Kinh tế Niven Winchester tại Đại học Kỹ thuật Auckland (New Zealand) cho rằng tác động của tổng các chính sách thuế quan đến nay của ông Trump có thể khiến mỗi gia đình Mỹ tiêu tốn thêm 3.487 USD nếu các đối tác thương mại đáp trả và 1.188 USD trong kịch bản Mỹ được nhượng bộ.

Hôm thứ sáu (4/4) Chủ tịch cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell nói tác động dự kiến của thuế quan với nền kinh tế và lạm phát "lớn hơn nhiều so với dự đoán". Theo ông, chúng có thể sẽ dẫn đến "ít nhất là lạm phát tăng tạm thời" nhưng cũng lưu ý "tác động này có thể kéo dài hơn".

Theo ông Powell, tác động đầy đủ của thuế quan chưa rõ ràng và Cục Dự trữ Liên bang sẽ đứng ngoài cuộc cho đến khi có thêm thông tin về tình hình kinh tế. "Hiện có rất nhiều sự chờ đợi và quan sát, bao gồm cả chúng tôi", ông nói.

*Khả năng suy thoái kinh tế Mỹ trước và sau khi công bố thuế đối ứng

Cùng ngày, J.P.Morgan nâng dự báo suy thoái ở Mỹ lên 60% từ 40% trước đó. S&P Global cũng nâng xác suất về suy thoái từ 30- 35%, từ mức 25%. Tuần trước, Goldman Sachs cũng đã nâng xác suất suy thoái ở Mỹ lên 35% từ mức 20%, lưu ý rằng các yếu tố cơ bản của nền kinh tế không mạnh như những năm trước.

Các công ty nghiên cứu khác bao gồm Barclays, BofA Global Research, Deutsche Bank, RBC Capital Markets và UBS Global Wealth Management cảnh báo nền kinh tế lớn nhất thế giới đối mặt với nguy cơ rơi vào suy thoái cao hơn trong năm nay nếu các chính sách thuế mới của Trump vẫn được áp dụng.

Phiên An (theo AP, Reuters, UBS, WSJ)