Thống kê mới nhất của hải quan cho thấy 4 tháng đầu năm, nhóm quả và quả hạch chỉ mang về cho Việt Nam hơn 1 tỷ USD, giảm 23% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong nhóm 8 loại trái cây xuất khẩu chủ lực, hầu hết đều sụt giảm mạnh, trừ xoài và dừa có kim ngạch tăng.

Sầu riêng - loại trái cây từng bứt phá năm ngoái - giảm sâu nhất, với kim ngạch chỉ đạt 183 triệu USD trong 4 tháng đầu năm, giảm 61% so với cùng kỳ. Dưa hấu theo sau, giảm 52% còn 33 triệu USD, trong khi mít cũng chỉ thu về gần 98 triệu USD, giảm 20%. Chuối và thanh long lần lượt giảm 2,2% và 7,2%, còn 174 triệu USD và gần 210 triệu USD.

Theo Hiệp hội Rau quả, nguyên nhân chủ yếu đến từ việc các thị trường lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Hà Lan và Thái Lan đồng loạt siết nhập khẩu. Trong đó, Trung Quốc - thị trường lớn nhất - liên tục nâng chuẩn kiểm dịch và kiểm hóa. Với sầu riêng, nước này kiểm tra dư lượng Cadimi và chất vàng O (chất gây ung thư), đồng thời áp dụng tỷ lệ kiểm tra 100% khiến chi phí doanh nghiệp đội lên, thời gian thông quan kéo dài, nhiều đơn vị e ngại ký hợp đồng mới.

Mít - loại trái cây gần như phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc - cũng gặp khó khi nước này tăng kiểm soát hoạt chất ethephon, paclobutrazol. Việc thông quan kéo dài khiến doanh nghiệp giảm mua, thương lái cũng chỉ gom hàng cho thị trường nội địa.

Giá nhiều loại trái cây vì vậy đồng loạt rớt mạnh. Sầu riêng trái vụ hiện xuống 40.000-80.000 đồng mỗi kg tùy loại, bằng một nửa so với năm ngoái. Mít Thái tại vườn còn 4.000-10.000 đồng, mức thấp nhất từ trước tới nay. Dưa hấu ở Quảng Nam cũng chỉ có giá 4.000 đồng mỗi kg.

Với thanh long, Trung Quốc đã dần tự chủ được nguồn cung nên chỉ tăng nhập vào thời điểm Việt Nam trái vụ.

Hơn 8 tấn dưa hấu được ông Tám ở Quảng Nam thu hoạch đưa về nhà để bán. Ảnh: Đắc Thành

Tình trạng xuất khẩu sụt giảm khiến nhiều vùng trồng rơi vào cảnh thu không đủ bù chi phí, nhất là các hộ nông dân mở rộng diện tích tự phát, không theo quy hoạch.

Tại cuộc họp gần đây, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy yêu cầu rà soát lại vùng trồng, tránh mở rộng tràn lan, lạm dụng đất rừng, đất dốc; đồng thời siết chặt quy hoạch để đảm bảo an toàn sản xuất và bảo vệ sinh thái.

Về lâu dài, Bộ sẽ hoàn thiện khung pháp lý liên quan xuất khẩu nông sản, bổ sung quy định về mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, kiểm nghiệm và giám định. Mục tiêu là chuẩn hóa quy trình kỹ thuật từ sản xuất đến xuất khẩu, đẩy mạnh chế biến sâu để tăng giá trị và giảm phụ thuộc vào thị trường tươi. Các doanh nghiệp cũng được khuyến khích đa dạng hóa thị trường để giảm rủi ro khi một thị trường lớn thay đổi chính sách nhập khẩu.

Thi Hà