Kế hoạch vừa được EC công bố gọi là chiến lược Liên minh Tiết kiệm và Đầu tư (SIU). Đây được cho là sáng kiến nhằm cải thiện các hệ thống tài chính EU, điều hướng dòng tiền tiết kiệm vào các khoản đầu tư sản xuất.

SIU đóng vai trò như một hệ sinh thái tài chính, giúp huy động vốn cho các mục tiêu chiến lược. Theo báo cáo Competitiveness Compass, khả năng ứng phó của châu Âu trước các thách thức hiện tại – bao gồm biến đổi khí hậu, chuyển đổi công nghệ nhanh chóng và địa chính trị bất ổn – đòi hỏi nguồn đầu tư đáng kể.

Báo cáo ước tính EU sẽ cần thêm 750-800 tỷ euro mỗi năm từ nay đến 2030 để duy trì sức cạnh tranh, theo kịp Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, ngân sách công không đủ đáp ứng. Do đó, châu Âu cần huy động thêm nguồn lực xã hội, vốn đang không thiếu. Mỗi năm, các hộ gia đình châu Âu tiết kiệm 1.400 tỷ euro, gần gấp đôi con số 800 tỷ USD tại Mỹ.

Đến nay, người dân châu Âu đang gửi khoảng 10.000 tỷ euro tại các nhà băng. Ủy viên Dịch vụ Tài chính EU Maria Luis Albuquerque nói hiện quá ít công dân của khối nhận lãi xứng đáng từ số tiền tiết kiệm của họ. "Đây là điều đáng tiếc và gây thiệt hại cho tất cả chúng ta", bà tuyên bố.

Cờ EU trước trụ sở Ủy ban châu Âu ở Brussels, Bỉ năm 2022. Ảnh: AFP

Vì vậy, bằng cách phát triển thị trường vốn tích hợp, song song với hệ thống ngân hàng, SIU có thể kết nối hiệu quả giữa tiết kiệm và đầu tư. EC cho rằng SIU sẽ mở ra cơ hội giúp công dân tối ưu hóa lợi nhuận, thay vì gửi tiết kiệm tại ngân hàng an toàn nhưng lợi nhuận thường thấp hơn so với đầu tư vào thị trường vốn.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nói Liên minh Tiết kiệm và Đầu tư mang lại lợi ích kép. "Các hộ gia đình sẽ có nhiều cơ hội đầu tư an toàn hơn vào thị trường vốn và gia tăng tài sản của mình. Đồng thời, các doanh nghiệp sẽ tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn để đổi mới, mở rộng và tạo thêm nhiều việc làm tốt ở châu Âu", bà đánh giá.

Hôm 20/3, tại hội nghị thượng đỉnh ở Brussels (Bỉ), các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) tuyên bố khối cần nỗ lực hơn nữa để tăng cường sức cạnh tranh, trước lo ngại rằng có thể tụt hậu so với Mỹ và các đối thủ toàn cầu trong cuộc đua công nghệ, nếu không có các quyết sách nhanh chóng và đầu tư quy mô lớn. Một trong các phương án nâng cao năng lực cạnh tranh được đề ra trong dự thảo tuyên bố chung của hội nghị là khuyến khích người tiêu dùng đầu tư vào nền kinh tế thực thay vì gửi tiền trong ngân hàng.

Với SIU, EC dự kiến đặt trọng tâm trong việc tìm cách chuyển một phần tiền tiết kiệm của người dân sang các công cụ thị trường vốn có lợi suất cao hơn, đặc biệt là để chuẩn bị cho giai đoạn hưu trí.

Song song đó, EU sẽ tận dụng Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) và các ngân hàng phát triển quốc gia để thu hút nhà đầu tư tư nhân vào các dự án kinh tế trọng điểm. Đồng thời, xóa bỏ rào cản khiến các công ty bảo hiểm, ngân hàng và quỹ hưu trí gặp khó khăn khi đầu tư vào cổ phiếu.

SIU còn đặt mục tiêu giảm các rào cản pháp lý và giám sát đối với hoạt động xuyên biên giới, giúp doanh nghiệp dễ dàng mở rộng quy mô trên toàn EU. "Các công ty châu Âu chưa thể tận dụng lợi thế của thị trường chung, điều này gây tốn kém và làm giảm sức cạnh tranh của EU," bà Albuquerque nhận định.

Dù vậy, SIU cũng vấp phải phản ứng từ các bên liên quan. Thierry Philipponnat, Kinh tế trưởng của Finance Watch cho rằng kế hoạch chỉ là sự "đóng gói lại" các mục tiêu chưa hoàn thành của Liên minh Thị trường Vốn năm 2020.

"Vốn tư nhân không thể đáp ứng toàn bộ nhu cầu đầu tư khổng lồ của châu Âu, đặc biệt trong lĩnh vực khí hậu. Nếu không có sự điều chỉnh trong tài chính công, SIU sẽ khó đạt hiệu quả", Philipponnat cảnh báo.

Ngược lại, Liên đoàn Ngân hàng châu Âu (EBF) đánh giá cao SIU, cho rằng kế hoạch này rộng hơn nhiều so với Liên minh Thị trường Vốn. "Mục tiêu chính của SIU là khuyến khích người dân tiếp tục đầu tư vào thị trường tài chính vì tương lai của họ, đa dạng hóa danh mục và đảm bảo lợi nhuận tốt hơn trong dài hạn cho giai đoạn hưu trí," Sébastien de Brouwer, Phó giám đốc EBF nói với Euronews.

EC cho hay các hành động trong chiến lược SIU sẽ tiếp tục được phát triển trong thời gian tới, với sự tham vấn các bên liên quan. Những biện pháp có tác động lớn nhất đến năng lực cạnh tranh của EU sẽ được ưu tiên triển khai trong năm 2025.

Việc thực hiện SIU sẽ dựa trên cả biện pháp lập pháp và phi lập pháp, cũng như các sáng kiến từ các quốc gia thành viên, theo EC. Ủy ban sẽ công bố báo cáo đánh giá giữa kỳ về tiến độ thực hiện SIU vào quý II/2027.

Phiên An (theo EC, Euronews, Reuters)