Ấn phẩm" Kế hoạch Năng lượng sản xuất tại Việt Nam 4.0" (MVEP 4.0) do Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) và Liên minh Năng lượng Toàn cầu vì Con người và Hành tinh (GEAPP) vừa công bố cho biết khoảng 1,16 tỷ USD trái phiếu xanh đã phát hành tại Việt Nam giai đoạn 2019-2023.

Trái phiếu xanh về cơ bản giống trái phiếu thông thường nhưng được phát hành để tài trợ cho các dự án tác động tích cực đến môi trường. MVEP 4.0 dự báo thị trường trái phiếu xanh tiếp tục phát triển giai đoạn 2024-2025.

Tuy nhiên, ấn phẩm nghiên cứu này cho biết sản phẩm trái phiếu xanh đến nay vẫn chưa được sử dụng để hỗ trợ lĩnh vực năng lượng tái tạo. Một trong những rào cản chính là quan niệm về nguy cơ cao liên quan đến cho vay đối với các dự án xanh, so với cho vay thông thường, bắt nguồn từ sự không chắc chắn về khả năng thu hồi đầu tư trong dài hạn và đánh giá tác động môi trường.

Cánh đồng điện gió ở miền Tây Quảng Trị. Ảnh: Hoàng Táo

Để hỗ trợ cho ngành năng lượng tái tạo tiếp cận trái phiếu xanh, MVEP 4.0 khuyến nghị Việt Nam xem xét áp dụng định nghĩa quốc tế về dự án "xanh" để có thể dán nhãn xanh cho các dự án cơ sở hạ tầng như điện gió, năng lượng mặt trời đáp ứng tiêu chí. "Điều này sẽ giúp tăng khả năng tiếp cận thị trường vốn quốc tế cho các đơn vị tư nhân của các dự án này, thúc đẩy sự phát triển của ngành điện gió ngoài khơi thông qua giảm chi phí tài chính", nghiên cứu nhận định.

Không chỉ lĩnh vực năng lượng tái tạo, việc thiếu tiêu chí và định nghĩa cũng là nguyên nhân hàng đầu khiến thị trường trái phiếu xanh nói chung ở Việt Nam còn khiêm tốn, theo các chuyên gia.

Tại tọa đàm "Phát triển thị trường trái phiếu xanh" hôm 26/6, ông Vũ Chí Dũng, Trưởng ban Pháp chế - Đối ngoại, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nói Việt Nam chưa có bộ phân loại xanh cấp quốc gia làm cơ sở xác định thế nào là "xanh" và đủ điều kiện tiếp cận vốn xanh, khiến các đơn vị phát hành, đơn vị xác minh và nhà đầu tư gặp khó khi đánh giá, lựa chọn và giám sát.

Vì vậy, ông cũng cho rằng cần thiết lập định nghĩa rõ ràng và khả thi về "xanh", làm cơ sở xây dựng quy định, quy trình và tiêu chuẩn kỹ thuật trong toàn bộ thị trường trái phiếu xanh.

Theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, đến năm 2030, năng lượng tái tạo (không gồm thủy điện) chiếm 28–36% tổng công suất điện và tăng lên 74–75% vào 2050. Trong đó, điện mặt trời chiếm 35,3–37,8%, còn điện gió chiếm 25,6–27,5%. Riêng điện gió ngoài khơi dự kiến đạt 139 GW vào năm 2050.

MVEP 4.0 đánh giá Việt Nam sở hữu nguồn năng lượng tái tạo dồi dào nhưng chưa khai thác hiệu quả. Dù công suất kinh tế điện mặt trời được xác định lên tới 380 GW, tập trung chủ yếu tại Nam Bộ, Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, việc triển khai thực tế còn hạn chế.

Tương tự, Việt Nam có tiềm năng gió trên đất liền tốt nhất Đông Nam Á, ước khoảng 217 GW. Đường bờ biển 3.260 km (chưa kể các đảo) tạo lợi thế phát triển điện gió ngoài khơi. Các ước tính hiện tại cho thấy tiềm năng kỹ thuật từ điện gió trụ cố định và điện gió nổi dao động từ 160 GW đến 309 GW.

Theo MVEP 4.0, Việt Nam hiện có điều kiện tài khóa tương đối thuận lợi nhờ tỷ lệ nợ công và lạm phát thấp nhưng ngân sách nhà nước vẫn khó đáp ứng đủ nhu cầu đầu tư hạ tầng. Vì vậy, việc phát triển năng lượng tái tạo sẽ tiếp tục phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vốn thương mại, đặc biệt là vốn quốc tế.

Trong khu vực, một số thị trường đã huy động được trái phiếu xanh cho các dự án năng lượng tái tạo như Đài Loan, Indonesia hay Philippines. Đơn cử, tính đến tháng 8/2020, ước tổng giá trị trái phiếu xanh đã được phát hành bởi các tổ chức Philippines là 2,6 tỷ USD, phần lớn dùng tài trợ các dự án năng lượng tái tạo.

Viễn Thông