Ngày 25/6, với gần 91% đại biểu tán thành, Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 8 luật liên quan ngành tài chính, trong đó có Luật Đầu tư.

Điểm mới tại lần sửa này, là phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng cho các địa phương, với 7 nhóm dự án. Cụ thể, UBND tỉnh được quyết chủ trương đầu tư dự án xây mới cảng hàng không, sân bay, đường cất hạ cánh sân bay, nhà ga hành khách và hàng hóa của sân bay công suất 1 triệu tấn một năm trở lên.

Tỉnh cũng được chấp thuận chủ trương dự án đầu tư kinh doanh vận chuyển hành khách bằng đường hàng không; bến cảng, khu cảng biển thuộc cảng đặc biệt hoặc quy mô 2.300 tỷ đồng trở lên; dự án đầu tư chế biến dầu khí.

Dự án xây nhà ở (thuê, thuê mua, bán), khu đô thị quy mô 50 ha trở lên, hoặc dưới 50 ha nhưng dân số 15.000 người trở lên; dự án sử dụng dất từ 100 ha trở lên hoặc quy mô dưới 100 ha nhưng dân số từ 10.000 người trở lên... cũng thuộc quyền chấp thuận chủ trương của địa phương.

Các đại biểu Quốc hội bấm nút thông qua Luật sửa đổi, bổ sung 8 luật liên quan tài chính, ngày 25/6. Ảnh: Giang Huy

Báo cáo giải trình trước khi Quốc hội bấm nút thông qua luật, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết việc bỏ chủ trương đầu tư là nội dung lớn, liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của nhiều cơ quan và hiện có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này. Trong đó, có ý kiến về việc cần duy trì thủ tục này để kiểm soát các dự án đầu tư, chẳng hạn lĩnh vực liên quan đến quốc phòng, an ninh. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cần đơn giản quy trình thủ tục đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi, minh bạch.

Theo quy định, văn bản chấp thuận chủ trương đầu tư là cơ sở để triển khai các thủ tục về đất đai (giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, giao khu vực biển); xây dựng (cấp Giấy phép xây dựng); môi trường (đánh giá tác động môi trường). Đây cũng là cơ sở ghi nhận ưu đãi và bảo hộ đầu tư của dự án.

Bộ trưởng Thắng khẳng định luật sửa lần này đã phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng cho UBND cấp tỉnh. Tới đây, Chính phủ sẽ ban hành nghị định hướng dẫn, theo hướng đơn giản tối đa thủ tục hành chính chấp thuận chủ trương đầu tư và cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.

"Chính phủ đang tiến hành tổng kết tình hình thi hành Luật Đầu tư. Đề xuất nghiên cứu bãi bỏ thủ tục chấp nhận chủ trương đầu tư sẽ được nghiên cứu, đánh giá toàn diện trong quá trình này", ông thông tin.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu một luật sửa đổi, bổ sung 8 luật liên quan tới tài chính, ngày 25/6. Ảnh: Giang Huy

Tại Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu giữa Nhà nước và nhà đầu tư dự án BOT, BTO, BOO được thay đổi. Cụ thể, khi doanh thu thực tế cao hơn mức thu trong phương án tài chính nêu tại hợp đồng PPP với tỷ lệ trên 110-125%, nhà đầu tư sẽ chia sẻ với Nhà nước phần chênh lệch 50% mức thu thực tế và thu trong phương án tài chính.

Cơ quan có thẩm quyền xác định cụ thể tỷ lệ chia sẻ này trong quá trình đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp. Việc chia sẻ phần tăng doanh thu được áp dụng sau khi đã điều chỉnh giá, phí dịch vụ, thời hạn hợp đồng dự án PPP và được Kiểm toán nhà nước kiểm toán.

Với dự án PPP trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, nhà đầu tư không phải chia sẻ phần tăng doanh thu trong 3 năm đầu sau vận hành, kinh doanh.

Ngược lại, khi doanh thu thực tế thấp hơn dự tính trong phương án tài chính dưới 75-90%, Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư, doanh nghiệp 50% phần chênh lệch doanh thu. Tỷ lệ chia sẻ cụ thể phần giảm doanh thu sẽ được cơ quan có thẩm quyền xác định trong quá trình đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp.

Theo sửa đổi tại dự Luật PPP, Chính phủ đề xuất cơ chế chia sẻ giữa Nhà nước và dự án BOT gặp khó khăn trước năm 2021 chỉ được áp dụng một lần, khi dự án không thu được phí dịch vụ, doanh thu thực tế 3 năm gần nhất dưới 75% mức nêu trong phương án tài chính hợp đồng PPP... do các chính sách, quy hoạch thay đổi.

Cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu không được áp dụng với trường hợp phương án tài chính được điều chỉnh theo lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay, phương án trả nợ sau thỏa thuận không bảo đảm tính khả thi.

Chính phủ sẽ quy định chi tiết phương pháp xác định tỷ lệ chia sẻ, trình tự, thủ tục thực hiện cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu này. Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định việc áp dụng chia sẻ phần giảm doanh thu, tỷ lệ với dự án do mình phê duyệt, tránh làm tăng giá, phí dịch vụ, cũng như kéo dài thời gian thu phí.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc bổ sung cơ chế xử lý rủi ro giảm doanh thu với các dự án BOT gặp khó khăn trước 2021 là cần thiết, nhằm xử lý triệt để vướng mắc. Hiện có 11 dự án BOT giao thông bị giảm doanh thu, theo thống kê của Chính phủ. Các dự án này đều kém hiệu quả, Nhà nước phải có trách nhiệm xử lý bởi hầu hết vướng mắc do các nguyên nhân khách quan hoặc do lỗi của cơ quan Nhà nước mà không phải do nhà đầu tư.

Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đàm phán với các nhà đầu tư, bên cho vay để giảm lãi vay, lợi nhuận. Tuy nhiên, thực tế có thể phát sinh một số dự án BOT giao thông chuyển tiếp khác gặp vấn đề tương tự.

Bộ trưởng Thắng cũng cho biết cấp có thẩm quyền đã đồng ý cho bổ sung cơ chế Nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu với các dự án này. Chính phủ sẽ ban hành nghị định hướng dẫn chi tiết tỷ lệ Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư, cũng như trách nhiệm chia sẻ của nhà đầu tư, bên cho vay để đảm bảo nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ".

Anh Minh