Tại dự thảo sửa Nghị định 126 quy định một số điều của Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính cho rằng cần quy định rõ thời điểm khấu trừ, kê khai thuế với thu nhập từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán để hạn chế lợi dụng chính sách, kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế.

Cụ thể, cơ quan này đề xuất thuế thu nhập cá nhân phải được khấu trừ, kê khai và nộp ngay tại thời điểm nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, thay vì đợi đến khi bán chứng khoán. Tổ chức phát hành có trách nhiệm khấu trừ, nộp thay thuế cho cá nhân.

Thực tế, cổ tức, lợi tức đang được chi trả bằng nhiều hình thức như bằng tiền mặt, chứng khoán, hoặc ghi tăng vốn góp. Trong đó, cổ tức bằng tiền mặt được tổ chức chi trả khấu trừ, kê khai nộp thuế cho cá nhân và đã áp dụng hiệu quả, thông suốt trong thời gian qua, theo Bộ Tài chính. Còn với cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, họ chỉ phải nộp thuế khi bán, chuyển nhượng cổ phiếu đó, không phải thực hiện ngay thời điểm nhận cổ tức.

Bộ Tài chính cho rằng quy định này gây bất cập. Bởi, nhiều cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán không có nhu cầu chuyển nhượng cổ phiếu hoặc vốn trong thời gian dài. Dẫn đến, họ không phải kê khai, nộp thuế ngay tại thời điểm có thu nhập.

"Điều này gây ra hệ lụy là tài sản và thu nhập của các cá nhân, đặc biệt là cổ đông lớn, chiến lược như ban giám đốc, ban kiểm soát tăng lên nhưng chưa bị đánh thuế kịp thời", Bộ Tài chính nêu.

Nhà điều hành cũng cho rằng việc hoãn thời điểm kê khai, nộp thuế cho đến khi chuyển nhượng có thể tạo tình trạng "đóng thuế trễ" với khoản thu nhập thực tế đã tăng. Đồng thời, quy định này cũng gây khó khăn cho cơ quan thuế trong việc phải tiếp tục theo dõi, kiểm soát và thu thuế thu nhập cá nhân trong thời gian dài.

Trong giai đoạn 2016-2024, số thuế thu nhập cá nhân đã kê khai từ đầu tư vốn gần 52.000 tỷ đồng, trong đó số thu từ đánh thuế cổ tức, thưởng trả bằng chứng khoán khoảng 1.318 tỷ đồng, chiếm 2,54%.

Trong khi đó, theo Tổng công ty lưu ký chứng khoán, cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán lên tới 34,84 tỷ cổ phiếu. Nếu số lượng cổ phiếu này chuyển nhượng toàn bộ và giá cổ phiếu tính theo mệnh giá (10.000 đồng), thuế suất 5% thì số thuế thu nhập cá nhân ước phải kê khai, nộp lên tới 17.240 tỷ đồng.

Như vậy, số thuế thu nhập cá nhân từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán đã kê khai thực tế chỉ chiếm 8% số ước tính.

Cơ quan này cũng tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy một số nước như Thái Lan, Ấn Độ quy định thời điểm tính thuế là lúc chi trả cổ tức và tổ chức phát hành phải khấu trừ thuế theo thuế suất quy định. Cụ thể, Thái Lan đang áp dụng thuế suất 10%, Ấn Độ áp 10% với phần thu nhập vượt quá 5.000 Rupee.

Phương Dung