Đề xuất được TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai Nghị quyết 98 của TP HCM nêu tại buổi tọa đàm về huy động nguồn lực doanh nghiệp nhà nước vào phát triển thành phố, ngày 3/6.

Theo ông Lịch, quá trình sắp xếp, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước thuộc thành phố thời gian tới cần phù hợp với tình hình mới như Nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân và sáp nhập TP HCM với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu.

Vì vậy, thành phố cần tập trung nguồn lực hình thành 5 tổng công ty, tập đoàn nhà nước trong các lĩnh vực trọng yếu và mang tính kiến tạo nền tảng cho khu vực tư nhân phát triển, đồng thời phục vụ phúc lợi người dân.

Cụ thể, 5 tổng công ty cần có gồm: Tổng công ty đầu tư tài chính, phát triển từ mô hình Công ty Đầu tư tài chính TP HCM (HFIC) hiện có đóng vai trò công cụ tài chính của nhà nước; Tổng công ty phát triển hạ tầng đô thị tập trung vào nhà ở xã hội tương tự mô hình HDB của Singapore.

Để dẫn dắt thực hiện Nghị quyết 57 về khoa học, công nghệ, TP HCM cần Tổng công ty phát triển hạ tầng công nghệ cao - công nghệ số. Trong khi, Tổng công ty quản lý phát triển hệ thống đường sắt đô thị sẽ chịu trách nhiệm phát triển 355 km metro trong 10 năm tới và kết nối với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu.

Ngoài ra, các công ty dịch vụ công ích có thể "gộp lại" và xã hội hóa số này trong dài hạn. "Năm tổng công ty phụ trách 5 lĩnh vực này tạo nên sức mạnh, là công cụ kiến tạo phát triển thị trường, phúc lợi cho người dân", ông Lịch nói.

Metro số 1 dọc đường Võ Nguyên Giáp tại Thành phố Thủ Đức nhìn về quận Bình Thạnh, TP HCM. Ảnh: Thanh Tùng

Song song đó, các tổng công ty, tập đoàn nhà nước nên được quản trị theo mô hình tư nhân, thông lệ quốc tế, theo GS TS Nguyễn Trọng Hoài, Đại học Kinh tế TP HCM.

Ông Nguyễn Quang Thanh, Phó tổng giám đốc Công ty Đầu tư tài chính TP.HCM (HFIC) nói điều này sẽ quyết định thành công. Bởi mô hình hiện tại khiến chủ doanh nghiệp tốn nhiều thời gian trong thực hiện thủ tục, mất cơ hội kinh doanh.

Trong khi đó, GS TS Trần Ngọc Anh, Đại học Indiana tại Bloomington (Mỹ), Thành viên Hội đồng tư vấn quốc gia về Nghị quyết 57 chỉ ra kinh nghiệm quốc tế, rằng khu vực nhà nước cần hệ thống đánh giá hiệu quả hoạt động minh bạch và toàn diện, KPI rõ ràng gồm chỉ số tài chính và phi tài chính.

Ví dụ, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) những năm 2000 đã áp dụng hệ thống đánh giá hiệu suất toàn diện, gồm mục tiêu về an toàn, môi trường bên cạnh các chỉ số kinh doanh, gắn với lương thưởng của lãnh đạo.

Hiện TP HCM có 46 doanh nghiệp nhà nước, gồm 22 công ty dịch vụ công ích. Tháng trước, Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Văn Được giao Sở Tài chính và Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM (HIDS) xây dựng đề án sắp xếp doanh nghiệp nhà nước theo mô hình tập đoàn, trình các cấp có thẩm quyền vào tháng 10.

Tại tọa đàm, TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Phát triển Công nghiệp Tân Thuận đồng ý doanh nghiệp nhà nước nên nhận những lĩnh vực thất bại với kinh tế thị trường (về công ích, phúc lợi) hay các dự án hạ tầng cần nguồn lực lớn, thu hồi vốn dài hạn mà tư nhân khó tham gia.

"Doanh nghiệp nhà nước có thể tập trung vào các lĩnh vực số hóa, cơ sở hạ tầng, an ninh quốc phòng. Khi bán cổ phần tại các doanh nghiệp khác thì lấy nguồn lực đó đầu tư lại cho những đơn vị này. Nếu đầu tư tốt cho hạ tầng (giao thông, kỹ thuật số), kinh tế tư nhân sẽ phát triển và thu hút FDI", ông Tuấn phân tích.

Ông Trần Hữu Dũng, Giám đốc Công viên phần mềm Quang Trung (QTSC) nói mô hình tổng công ty nhà nước lĩnh vực chuyển đổi số là cần thiết để kiểm soát tốt dữ liệu. "Nhưng cũng nên có cơ chế để chia sẻ dữ liệu với bên ngoài vì đây là tài nguyên mới", ông nêu.

Hiện TP HCM có kế hoạch thực hiện cổ phần hóa 10 doanh nghiệp hàng đầu, chiếm gần 50% tổng số vốn điều lệ của 46 doanh nghiệp, với mục tiêu hoàn thành công bố giá trị doanh nghiệp trong năm nay.

Tuy nhiên, các quy định liên quan đang có sự thay đổi, cộng với quá trình sắp xếp địa giới hành chính. Điều này dẫn đến việc UBND TP HCM có thể cần chờ đợi đầy đủ cơ sở pháp lý để ban hành các quyết định cổ phần hóa, cũng như giải quyết các vướng mắc về tài chính, liên doanh, liên kết cho doanh nghiệp nhà nước.

Theo TS Trần Anh Tuấn, thành phố nên nghiên cứu hình thành các tập đoàn rồi mới tiến hành cổ phần hóa giai đoạn 2026-2030. Đồng thời, các doanh nghiệp tại 3 địa phương TP HCM, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu cần được sáp nhập thành các mô hình tập đoàn chuyên ngành, sau đó cổ phần hóa.

Để tránh bị động, ông Phạm Bình An nói TP HCM nên chủ động đề xuất giải pháp với trung ương. Đây cũng là khuyến nghị của TS Trần Du Lịch. "Nên hình thành một đề án kiến nghị trung ương cơ chế để sắp xếp, đổi mới nhóm doanh nghiệp nhà nước phù hợp với các nghị quyết của cấp có thẩm quyền", ông nói.

Viễn Thông