Đầu năm đến nay, hàng loạt công ty chứng khoán công bố gói cho vay ký quỹ (margin) mới, đặc biệt sau khi VN-Index hồi phục mạnh sau đợt biến động bởi thông tin thuế đối ứng. Lãi suất phổ thông trước đây dao động 14-15% một năm, nay giảm còn 12-13%. Các gói vay ưu đãi có nhiều điều khoản ràng buộc cũng giảm lãi suất từ 9% một năm xuống 6-7%.

Công ty Chứng khoán Goutai Junan (Việt Nam) giữa tháng này áp dụng lãi suất margin 5,9% một năm cho nhà đầu tư cá nhân mới mở tài khoản. Các khoản vay hưởng lãi suất này trong 90 ngày và hạn mức tối đa một tỷ đồng. Vietcap, công ty đứng hạng tư về thị phần môi giới trên sàn TP HCM quý đầu năm nay, cũng ưu đãi lãi suất 6% cho khách hàng VIP mới, bằng phân nửa so với lãi suất của các khoản vay cơ bản.

Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam cũng hạ lãi suất cho một tỷ đồng dư nợ đầu tiên xuống 6,8%, còn những gói vay khác dao động 7-8% một năm tùy theo dư nợ. Trong khi đó, MBS miễn phí giao dịch cơ sở cho khách hàng là sinh viên và tính lãi suất margin 5,5% một năm, nhưng dư nợ gốc không quá 55 triệu đồng.

Cuộc đua hạ lãi suất còn nóng hơn ở những công ty chứng khoán ngoài top 10 thị phần môi giới. Điển hình như VPBank Securities có gói vay lãi suất 0% trong 5 ngày đầu hoặc 5,9% cho 10 ngày đầu, sau đó tính lãi tiêu chuẩn 13,5% một năm. Pinetree cũng áp dụng lãi suất 0% nhưng kéo dài đến 30 ngày đầu tiên, kèm theo điều kiện hạn mức tối đa 100 triệu đồng một ngày.

Theo ông Nhan Tuấn, Giám đốc điều hành Vietcap, các công ty chứng khoán đã điều chỉnh lãi suất margin từ giữa năm ngoái nhưng tần suất và biên độ giảm ngày càng lớn. Cuộc đua liên tục tăng nhiệt bởi hai yếu tố chính. Thứ nhất, chi phí vốn của các công ty chứng khoán đang rẻ, bởi mặt bằng lãi suất trong nước ở mức thấp và các công ty chứng khoán lớn cũng đã tăng vốn trong 1-2 năm gần đây.

Thứ hai là thị trường ngày càng có nhiều công ty chứng khoán hậu thuẫn bởi ngân hàng trong nước hoặc định chế tài chính nước ngoài tham gia cuộc đua. Do đó, mức độ sẵn sàng và dư địa cho vay đều rất lớn.

Dư nợ margin toàn thị trường chứng khoán tính đến hết quý I đạt trên 271.000 tỷ đồng, tăng khoảng 28.000 tỷ đồng so với cuối năm ngoái.

Phần đông công ty chứng khoán ghi nhận dư nợ tăng mạnh, trong đó những tên tuổi đầu ngành như VPS tăng gần 6.000 tỷ đồng, SSI hơn 5.000 tỷ đồng, Techcombank Securities khoảng 4.400 tỷ đồng. Các công ty nhóm giữa như VPBank Securities, Kafi, KIS tăng khoảng 1.000-2.000 tỷ đồng.

Nói với VnExpress, ông Nguyễn Thế Minh - Giám đốc Khối Nghiên cứu và Phát triển khách hàng cá nhân của Chứng khoán Yuanta Việt Nam - cho rằng áp lực đẩy mạnh cho vay ký quỹ để tăng nguồn thu, bù đắp cho phí giao dịch cũng lý giải vì sao cuộc đua hạ lãi suất margin nóng lên.

Trước đây, nhiều công ty chứng khoán có tỷ trọng doanh thu lớn từ phí giao dịch, nhưng cuộc đua "zero fee" (miễn phí giao dịch) hai năm trở lại đây khiến biên lợi nhuận mảng này rất thấp. Một số đơn vị cũng sụt giảm doanh thu tự doanh. Điều này buộc các công ty liên tục tung các gói vay ưu đãi và kỳ vọng mảng kinh doanh này đóng góp 30-40% doanh thu, thậm chí có nơi hơn 50%.

Lý do ngắn hạn hơn, theo ông Minh, là các công ty chứng khoán muốn tận dụng nhịp hồi phục gần đây của VN-Index để tạo nhu cầu và kích thích nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính để gia tăng lợi nhuận. Chỉ số đại diện cho sàn TP HCM đã tăng khoảng 250 điểm so với vùng đáy hình thành trong đợt thị trường biến động vì thông tin thuế đối ứng vào đầu tháng 4.

"Các công ty chứng khoán tận dụng nhịp tăng gần đây, cộng thêm mặt bằng lãi suất thấp, để kích cầu đòn bẩy tài chính của nhà đầu tư cá nhân. Khi thị trường đi lên, nhà đầu tư kiếm được tiền nên sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao hơn", ông Minh nói.

Thực tế các chương trình hạ lãi suất còn 0% hoặc 5,9% được các công ty chứng khoán tung ra trong thời gian ngắn (khoảng 1-3 tháng) hoặc chỉ tập trung phục vụ nhóm đối tượng cụ thể như cá nhân mới mở tài khoản, sinh viên, nhà đầu tư đã "ngủ đông" (tức không phát sinh giao dịch) trên 6 tháng. Trong khi đó, lãi suất các khoản vay cơ bản được điều chỉnh ít hơn.

Ông Huang Bo - Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Goutai Junan (Việt Nam) - nhìn nhận những công ty chứng khoán có vốn nước ngoài đang là nhóm tích cực hạ lãi suất margin và miễn phí giao dịch nhất. Trong ngắn hạn, cạnh tranh này sẽ tiếp diễn khi các bên tiếp tục được bơm vốn từ công ty mẹ. Về trung và dài hạn, xu hướng này dần được điều chỉnh.

"Các công ty, đặc biệt là nhóm có vốn nước ngoài, sẽ cần tái cân bằng giữa ưu đãi và kiểm soát rủi ro. Do đó, khả năng từ nửa cuối năm 2026, các chính sách khuyến mãi sẽ duy trì ở mức hợp lý và trọng tâm dần chuyển sang nâng cao chất lượng dịch vụ, công nghệ và tư vấn tài chính chuyên sâu", ông Huang Bo nhận định.

Theo ông Huang Bo, cuộc đua hiện tại giữa các công ty chứng khoán cộng với khả năng hấp thụ vốn cho vay ký quỹ của nhà đầu tư ở mức cao có thể làm dư nợ margin toàn thị trường trong nửa cuối năm nay tăng 25-30% so với cuối quý I, tức lên khoảng 340.000 tỷ đồng.

Nhà đầu tư theo dõi bảng giá chứng khoán tại sàn giao dịch VNDirect. Ảnh: Hữu Khoa

Nhà đầu tư, đặc biệt là cá nhân, vẫn chuộng margin tỷ lệ cao trong giai đoạn thị trường hưng phấn như hiện nay. Tuy nhiên, độ căng của dư nợ margin chưa phải yếu tố đáng ngại bởi hoạt động cho vay ký quỹ của nhiều công ty chứng khoán được các chuyên gia cho rằng chặt chẽ hơn giai đoạn 2020-2022.

Nhiều công ty chứng khoán tung gói vay margin lãi suất thấp nhưng ràng buộc bằng nhiều điều khoản, trong đó có cả danh mục cổ phiếu được sàng lọc trước. Ví dụ, DNSE cho vay lãi suất 5,99% và chỉ áp dụng cho 13 mã vốn hóa lớn. Công ty này gọi đây là "danh mục cổ phiếu được chọn lọc, có tiềm năng tăng giá trong ngắn hạn".

"Khẩu vị cho vay của các công ty chứng khoán giờ an toàn hơn. Danh mục cho vay tập trung rất nhiều vào nhóm vốn hóa lớn và vừa, thay vì mạo hiểm cho vay các cổ phiếu penny có khả năng biến động mạnh như trước", ông Thế Minh nói.

So với diễn biến hiện tại với cuộc đua hạ lãi suất margin cách đây 6-7 năm, lãnh đạo Vietcap nói rằng có sự khác biệt tương đối lớn. Trước đây, các công ty chứng khoán vốn ngoại hoặc được hậu thuẫn ngân hàng có lợi thế nhất định nhờ vốn ưu đãi từ chủ sở hữu. Nhờ đó, họ nhanh chóng hút khách hàng mới và chiếm thị phần môi giới cá nhân. Tuy nhiên, sân chơi nay cân bằng hơn bởi các công ty chứng khoán độc lập cũng hưởng lợi ích từ môi trường chi phí vốn thấp và nguồn vốn dồi dào.

Theo ông Tuấn, để tăng trưởng bền vững, các công ty chứng khoán buộc phải dành nguồn lực lớn cho các yếu tố khác như công nghệ, chất lượng đội ngũ tư vấn, khuyến nghị đầu tư và deal, thay vì chỉ cạnh tranh bằng lãi suất margin. Khách hàng, đặc biệt những nhà đầu tư có danh mục lớn, thường quan tâm đến độ ổn định của nền tảng giao dịch, dữ liệu và thông tin đầu tư chứ không chỉ lãi suất cho vay.

"Chúng tôi không đứng ngoài cuộc cạnh tranh lãi suất cho vay, nhưng cũng không chạy đua bất chấp đến mức đưa ra lãi suất thấp. hơn chi phí vốn của mình. Chúng tôi đua theo cách tập trung vào đội ngũ tư vấn đầu tư và ứng dụng công nghệ để hỗ trợ giao dịch’’, ông Tuấn nói.

Phương Đông