Tại tọa đàm xây dựng khung pháp lý cho tài sản số hôm nay do báo Pháp luật TP HCM tổ chức, nhiều diễn giả thống nhất quan điểm đây là thời điểm cần thiết phải công nhận và có khung pháp lý cho các loại tài sản số (digital asset, gồm cả tài sản mã hóa - crypto asset). Theo dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số, tài sản số là sản phẩm công nghệ số được tạo ra, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực quyền sở hữu bằng công nghệ chuỗi khối (blockchain), mà con người có quyền sở hữu theo quy định của pháp luật về dân sự và pháp luật có liên quan.

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), dẫn số liệu từ công ty phân tích Chainalysis cho thấy dòng vốn từ thị trường blockchain vào Việt Nam giai đoạn 2023-2024 đạt trên 105 tỷ USD với lợi nhuận tạo ra gần 1,2 tỷ USD (2023). Còn theo số liệu từ cổng thanh toán Triple-A, Việt Nam đang có hơn 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, xếp thứ 7 trên toàn cầu. Chia cho tổng dân số hiện hành, tỷ lệ sở hữu crypto tại Việt Nam đạt khoảng 17%, cao hơn nhiều so với mức trung bình 6,5% của toàn thế giới. Trên 85% người làm nghề tự do sở hữu tài sản mã hóa, đứng đầu thế giới; hơn 34% người làm nghề tự do chấp nhận thanh toán bằng crypto.

"Đây là khu vực hoàn toàn ở vùng xám và Chính phủ đang mong muốn chuyển những nguồn lực này vào nền kinh tế chính thức của đất nước để khai thác tối ưu", ông Trung cho biết thêm.

Ông Phan Đức Trung (người cầm micro), Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam. Ảnh: PLO

Theo VBA, việc thí điểm sàn giao dịch tài sản số sẽ giúp minh bạch hóa thị trường với dòng vốn trên trăm tỷ USD, góp phần vào mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số của Chính phủ đề ra. Việc minh bạch hóa cũng giúp giảm thiểu rủi ro tranh chấp về mặt pháp lý khi các sàn cần tuân thủ quy định pháp luật và bảo vệ lợi ích nhà đầu tư. Điều này tạo cơ hội cho các sàn giao dịch có tính chịu trách nhiệm cao, không thể có chuyện hưởng thụ lợi nhuận, còn rủi ro đẩy về cho Nhà nước.

Các sàn được vận hành cũng mở rộng kênh huy động vốn, các hình thái huy động vốn mới qua việc token hóa tài sản thực (RWA) trên cơ sở các chính sách mới. Thí điểm sàn giao dịch tài sản số còn giúp mở rộng cơ hội và đối tượng đầu tư mới, tăng cơ hội đầu tư minh bạch và hợp pháp vào các loại token có giá trị. Thông qua đó, điều đó thu hút nhiều đối tượng nhà đầu tư truyền thống.

Thực tế, Bộ Tài chính cùng Ngân hàng Nhà nước đang nghiên cứu pháp lý về quản lý tài sản số. Các bộ phải đưa ra khung pháp lý này trong tháng 3, theo yêu cầu của Thủ tướng Phạm Minh Chính. Bên cạnh đó, dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số cũng được dự kiến thông qua vào tháng 5, trong đó khẳng định tài sản số là tài sản.

Hiệp hội Blockchain Việt Nam đề xuất về lâu dài có thể học hỏi cách xây dựng khung pháp lý và vận hành thị trường từ các nước phát triển như Mỹ. Tuy nhiên trong khu vực, Thái Lan cũng là một quốc gia đáng tham khảo.

Ông Trung đánh giá xứ sở chùa vàng đang thực hiện rất tốt. Họ lên kế hoạch thí điểm phát hành token hóa trị giá 5 tỷ baht (hơn 148 triệu USD), phát hành stablecoin trị giá 10 tỷ baht (hơn 296 triệu USD) được hỗ trợ bởi trái phiếu chính phủ, ngoài ra còn có thử nghiệm chấp nhận giao dịch Bitcoin và stablecoin tại đảo du lịch Phuket trong thời gian tới. Đây vừa là biện pháp thúc đẩy nền công nghiệp mới, vừa là động lực kích thích du lịch.

Ảnh minh họa về một thợ đào trên biểu trưng Bitcoin, đặt giữa các bo mạch của máy đào coin. Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, khi cấp phép cho các sàn giao dịch hoạt động, vấn đề bảo vệ nhà đầu tư được nhiều chuyên gia lưu ý. Thực tế, nhiều trường hợp như xảy ra tranh chấp hay bị hack hệ thống, nhà đầu tư Việt Nam khó tìm được nơi giải quyết và đòi quyền lợi thỏa đáng. VBA cũng cho biết hiệp hội này từng giải quyết nhiều vụ tranh chấp nhưng một số sàn giao dịch có biểu hiện không hợp tác, không tôn trọng người dùng.

TS Lê Minh Phiếu, luật sư sáng lập và điều hành LMP Lawyers, nêu ý kiến cần có những cơ chế ưu tiên cho doanh nghiệp nội địa thành lập sàn giao dịch tài sản số. Còn với những sàn đa quốc gia, nên có những ràng buộc với họ như phải đặt văn phòng đại diện hoặc máy chủ chi nhánh ở Việt Nam - tương tự cách làm với các mạng xã hội.

Còn ông Trần Huyền Dinh, CEO công ty về blockchain Alphatrue, dẫn chứng cụ thể ở Thái Lan, nước này yêu cầu các sàn phải có trụ sở và ít nhất một lãnh đạo cư trú tại nước họ. Ngoài ra, một số quốc gia còn yêu cầu đại diện sàn phải là người nội địa.

Bà Gracy Chen, CEO của sàn giao dịch Bitget, gợi ý Nhà nước cần ban hành các quy định pháp luật cụ thể như quy định về việc cấp phép cho sàn giao dịch, quy định về thuế và các biện pháp chống rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố (CFT). Cơ quan quản lý cũng cần tăng cường giám sát hoạt động của các sàn giao dịch và các nhà cung cấp dịch vụ tài sản số để đảm bảo tuân thủ pháp luật, có các biện pháp xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm.

Tất Đạt